Atrof muhit va tabiiy resurslar iqtisodiyoti

11-mavzu. Ifloslanish. Havoning maxalliy va mintaqaviy ifloslanishi
Reja:
1. Oddiy havoni ifloslantiruvchi moddalar.
2. Atrof-muhit ifloslanishini taqsimlanishi.
3. Ifloslantiruvchi moddalarga nisbatan siyosat.
4. Bozorga asoslangan yondashuvlar.
 ODDIY HAVONI IFLOSLANTIRUVCHI MODDALAR
Ular avtoulovlar va fabrikalardan chiqib ketishdi, chorvachilik fermalaridan havoga ko'tarilishdi va hatto erdan va boshqa tabiiy manbalardan kelib chiqishdi. Atrofimizdagi keng tarqalgan havoni ifloslantiruvchi moddalar mavjud bo'lib, ular atrof muhitga zarar etkazishi bilan bir qatorda sog'liqqa jiddiy ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Havoni ifloslantiruvchi moddalar qattiq zarralar, suyuq tomchilar yoki gazlar ko'rinishida uchraydi va ularning aksariyati inson faoliyati natijasida hosil bo'ladi. Amerika O'pka Uyushmasi, "Havo holati-2011" ning so'nggi hisobotiga ko'ra, zaharli havoning ifloslanishi deyarli har bir yirik shaharning ustida joylashgan va so'nggi bir necha o'n yilliklarda erishilgan kuchli taraqqiyotga qaramay, Amerika jamoatchiligi sog'lig'iga haqiqiy tahdid bo'lib qolmoqda. Barcha amerikaliklarning yarmidan ko'pi havoning xavfli darajada ifloslangan joylarida yashaydi.
AQSh atrof-muhitni muhofaza qilish agentligi (EPA) butun Amerika bo'ylab tarqalgan eng keng tarqalgan oltita havoni ifloslantiruvchi moddalarni aniqladi. Ushbu ifloslantiruvchi moddalar ozon, zarracha moddalar, uglerod oksidi, azot oksidi, oltingugurt dioksidi va qo'rg'oshin. Ushbu oltitadan ozon va zarrachalar eng keng tarqalgan va inson salomatligi va atrof-muhit uchun eng zararli hisoblanadi.
Mana ro'yxat:
OZON Uchta kislorod atomidan tashkil topgan ozon er osti darajasida azot oksidi (NOx) va uchuvchi organik birikmalar (VOC) o'rtasida quyosh nurlari ta'sirida kimyoviy reaktsiya natijasida hosil bo'ladi. Ozon atmosferada joylashgan joyiga qarab "yaxshi" yoki "yomon" bo'lishi mumkin. "Yaxshi" ozon tabiiy ravishda stratosferada, er yuzasidan 10-30 milya balandlikda uchraydi va u er yuzidagi hayotni quyoshning kuchli nurlaridan himoya qiladigan qatlam hosil qiladi. "Yomon" ozon tarkibida avtoulovlarning chiqindilari, sanoat chiqindilari, kimyoviy erituvchilar va boshqa xavfli moddalar mavjud bo'lib, ular ko'plab shahar joylarda hosil bo'lgan tutun bulutlarining asosiy qismini tashkil qiladi.