Аsoslari Darslik

6.1.Cho‘ktirish. Cho‘ktirish mashinasi 
 
Cho‘ktirish deb mineral zarrachalarning vertikal suv oqimi yuordamida
goh ko‘tarilib, goh pasayuvchi suv oqimi xarakatlanadi. Bunday suv 
oqimlarining muntazam xarakati tufayli mahsulot turli zichlikdagi qatlamlarga 
ajraladi. Pastki qatlamda katta zichlikka ega, yuqori qatlamlarda esa kichik 
zichlikka ega mahsulot yiailadi. Cho‘ktirish mashinalarining porshenli, 
diafragmali, porshensiz, va xarakatlanuvchi panjarali turlari mavjud.
Porshenli cho‘ktirish mashinasi kameradan iborat bo‘lib, u tagiga 
etmaydigan to‘siq orqali 2 ta bo‘limga bo‘lingan: cho‘ktirish va porshenli 
bo‘limlar. Cho‘ktirish bo‘limida panjara o‘rnatilgan bo‘lib, uning ustida mineral 
zarrachalar ajratiladi. Porshenli bo‘limda porshen bo‘lib, unga ekstsentrik val 
qaytarma-ilgarilama xarakat beradi. 

---

66 
Mashina ishlash vaqtida kamera suv bilan to‘ldiriladi. Boyituvchi mahsulot 
panjara ustiga beriladi. Porshen yordamida Cho‘ktirish bo‘linishda panjara ustidagi 
mahsulotga muntazam ta’sir qiluvchi goh ko‘tarilib, gox pasayuvchi suv oqimi 
hosil qilinadi. Yuqoriga ko‘tariluvchi suv oqimi ta’sirida mineral zarrachalar 
aralashmasi (og`ir va engil minerallar) ko‘tariladi va g`ovaklanadi. 
Yuqoriga ko‘tariluvchi suv oqimining tezligi porshen pastga xarakatlanishi bilan 
asta-sekin ortgani uchun avval aralashmadan engil minerallarning mayda 
zarrachalari ko‘tarila boshlaydi. Yuqoriga ko‘tariluvchi suv oqimining tezligi 
ortishi bilan engil minerallarning yirik zarrachalari, shuningdek, og‘ir 
minerallarning mayda va keyin yirik zarrachalari ko‘tariladi. 
Yuqoriga ko‘tariluvchi suv oqimining tezligi kamayganda og‘ir minerallarning 
yirik zarrachalari avval muallaq holda jaylashib, keyin sekin pastga tushadi, bu 
paytda engil minerallar muallaq holda bo‘ladi (yirikroqlari) yoki maydaroqlari 
yuqoriga ko‘tarilishini davom ettiradi. 
Shunday qilib, yuqoriga ko‘tariluvchi suv oqimi ta’siri vaqtida har xil 
o‘lcham va zichlikka ega bo‘lgan zarrachalar panjara ustida har xil balandlikka 
ko‘tariladi; og`ir va yirik zarrachalarning bir qismi panjara ustida qoladi.