Asosiyqism I. Bob. Neft va gaz haqida bilishimiz kerak bo’lgan ma’lumotlar

M + e -------> M ⁺ + 2e
organik modda molekular ion
So‘ngra hosil bodgan molekular ion (M ⁺) ning bir qismi, b a’zan hamm asi parchalanadi. Ayrim hollarda neytral molekulalar ham hosil bo‘lishi mumkin. Qizigd shundaki, ionlar, asosan, musbat bir zaryadlidir. Kamdan kam hollarda musbat ikki va manfiy zaryadli bolishi kuzatiladi. Elektronlar chuqur vakuum da bombardimon qilingani uchun ionlar kam hosil boladi. Bu esa, o ‘z navbatida, spektrning murakkablashib ketmasligini ta’minlaydi. Tahlil qilinadigan moddaning juda kam miqdori ( 1 mg va hatto 10 ^{- 3} mg) mass-spektrometriyani fizik usullar ichida oldingi o ‘rinlardan biriga qo‘yadi.

Lekin neft va gaz m ahsulotlaridan olingan organik moddalar suyuq yo qattiq bo‘lgani uchun ular dastlab maxsus kameralarda qizdirilib, so‘ngra bug‘ holatiga o‘tkaziladi. Qizdirish natijasida m odda molekulasi o ‘zgarmasligi lozim. Biroq ba’zi hollarda modda qizdirilganda boshqa birikmaga o‘tadi. Masalan, spirt bug‘lanish haroratida degidratlanib, alkenga aylanadi. Shubhasiz, bunda olinadigan spektr alkennikidir. Shunga o ‘xshash, organik kislotalar (xususan, dikarbon kislota) qizdirilganda osongina karbonat angidrid ajralib chiqadi. Bu misollardan ko‘rinadiki, qizdirilganda o‘zgarishda uchraydigan moddaning spektrini olishdan oldin uni barqarorroq birikmaga aylantirish zarur. Spirt va kislotalami murakkab efirga aylantirish, gidroksil gruppani asetillash mumkin va hokazo. Hosil qilingan barqaror birikma dastlabki m odda (spirt yoki kislota) bilan aynan bir xil parchalanishi lozimligini ham eslatib o ‘tamiz. Mass-spektrometrdagi elektr maydoni bombardimon natijasida hosil bo'ladigan ionlari tezlashtirish uchun xizmat qiladi.^[8]

XULOSA .
1. Xulosa qilib aytganda bu kurs ishini o’rganish davomida o’zim uchun kerakli va foydali bo’lgan bilim va ko’nikmalarni hosil qildim neft va gaz kimyosi kimyo sohasida va hayotimizda muhim ahamiyatni kasb etadi.
Neft va gaz mahsulotlaridan olingan kimyoviy birikmalarni ajratish, ularni tahlil qilish va xossalarini tekshirishning kimyoviy, fizik va fizik-kimyoviy usullari orasida xromatografik tahlil usuli m uhim o'rinni egallaydi.
2.Xromatografik tahlil usuli soddaligi, samaradorligi, tanlovchanligi, tezkorligi, shuningdek, uni boshqa fizik-kimyoviy usullar bilan birgalikda avtomatlashtirish mumkinligi tufayli keng tarqalgan.
3. Neftning kelib chiqishi togrisidagi hozirgi zamon tushunchalar boshlangich manbalarni XVIII-XIX asrning boshlarida vujudga kelgan.M.V.Lomonosov neftning organik kelib chiqishi gipotezasiga asos bolib , uning hosil bolishini toshga aylangan komirlarga, yer ostidagi olovning taэsiri bilan tushuntiradi, uning fikricha buning natijasida asfaltlar, neft va tosh moylari hosil bolgan
4.Dunyodagi eng muhim neft mahsulotlarini ishlab chiqarish tuzilmasi neft sanoati rivojlanishining texnologik, eng muhimi, qayta ishlangan mahsulotlarni iste'mol qilishning iqtisodiy xususiyatlarini aks ettiradi. Turli bosqichlarda yoqilg'ining asosiy turlariga narxlar, ularni iste'mol qilish hajmi o'zgardi.
5. Neft mahsulotlari - sanoatning yakuniy ishining natijasi - shaxsiy iste'mol uchun tobora ko'proq foydalanilmoqda. Bu mazutning sanoat iste'moli bilan birga ularni ishlab chiqarishning o'sishini belgilaydi. Dizel yoqilg'isi va benzinga bo'lgan talab doimiy ravishda o'sib bormoqda, bu esa ularni aholi jon boshiga ishlab chiqarishning yuqori sur'atlariga olib keladi.