Asosiy sharq tili fanidan

II BOB. ARAB TILIDA NOTO‘G‘RI FE’LLARNING ISTAK MAYLIDA IFODALANISHI


2.1. Istak mayli hamda uning fe’llarda ifodalanishi

Fe‘l turkumiga uning barcha mayllari, boblari, darajalari, bo‘lishli va bo‘lishsiz shakllari kiradi. Fe‘llar jins, son va shaxslarda o‘zgaradi. III. Yordamchi so‘zlar - mazmunga ega bo‘lmagan, ammo ism yoki fe‘l guruhidagi so‘zlarga ta‘sir qilib ularning ma‘nosini aniqlashtirib keladigan so‘zlardir. Yordamchi so‘zlarga aniqlik artikli, old ko‘makchi (predlog), bog’lovchi, yuklama va undalmalar kiradi. Bir yoki bir necha so‘zdan esa jumla- gap tuziladi. Bu so‘zlar esa gap bo‘laklari deb ataladi. Bu guruhga faqat boshqa so‘zlar bilan birikkandagina ma‘noga ega bo‘ladigan, mustaqil ishlatilmaydigan bog’lovchi, yuklama, predlog, ko‘makchi turidagi so‘zlar kiradi

Ikkilangan fe’llarda shart mayli:
¹¹

Fe‘llarni mayllarda tuslanish namunaviy jadvali:

َّخَٗ i َ خف َهkabi fe‘llarni I bobda tuslash jadvali:

Illatli fe‘llarda cho‘ziq unli yopiq bo‘g‘inga tushib qolsa, qisqa unliga aylanadi. Bu fe‘llarni hozirgi-kelasi zamonda tuslaganda ―wa‖ va ―ya‖ tovush birikmalari cho‘ziq ―a:‖ga , ―wu‖ tovush birikmasi cho‘ziq ―u:‖ga va ―yi‖ tovush birikmasi cho‘ziq ―i:‖ga aylanadi. Hozirgi-kelasi zamonda tuslaganda bu fe‘llarni ularning o‘rta undoshining harakatiga qarab uch guruhga bo‘lish mumkin: 1) II undoshi ٚ bo‘lgan bo‘sh fe‘llarni I bobda tuslash jadvali: (hoz.-kel. zamonda o‘rta undoshining harakati ―u‖ bo‘lgan fe‘llar:

II undoshi ٞ bo‘lgan bo‘sh fe’llarni I bobda tuslash jadvali: ( hoz.-kel. zamonda o‘rta undoshining harakati ―i‖ bo‘lgan fe‘llar)


َّخَٗ i َ خف َهkabi fe‘llarni I bobda tuslash jadvali: (hoz.-kel. zamonda o‘rta undoshining harakati ―a‖ bo‘lgan fe‘llar

Istak mayli majhul nisbatdagi fe’llardan ham hosil bo‘lishi mumkin va u ham umumiy qoida asosida tuslanadi:
¹²