Asosiy organik sintez mahsulotlari texnologiyasi

 
 
 
 
 
Ish yuzasidan nazariy ma’lumotlar:
 
Ikki va undan ortiq uchuvchan
komponentlardan tarkib topgan bir jinsli suyuqlik aralashmalarini ajratish uchun 
qo’llaniladigan usullardan eng keng tarqalganlari haydash va rektifikatsiyadir. 
Haydash va Rektifikatsiya jarayonlari kimyo, neft va gazni qayta ishlash 
sanoatlarida juda keng ko’lamda qo’llaniladi. 
Rektifikatsiya kolonnalari deb, vertikal silindrik – bir-birida erigan 
suyuqliklar (aralashma) ni ajratadigan maqsadda ko’zlagan mahsulotni olishga 
yordam beradigan jihozga aytiladi. Rektifikatsiya jarayonida ikki faza orasida ikki 
tomonlama massa almashinuv bo’ladi. Agar suyuqliklarning qaynash harorati
har xil bo’lsa, ularni diffuzion jarayonda rektifikatsiyalab ajratish mumkin.
Rektifikatsiya usuli bilan qaynash temperaturalari bir-biriga juda yaqin 
suyuqliklar ajratiladi yoki tozalanadi, bunda hosil bo’layotgan bug’ oqib 
tushayotgan kondensat bilan ta’sir etadi. Natijada, ko’p marta bug’lanish va 
kondensatlanishdan bug’ yengil qaynovchi komponent bilan tuyinadi, yuqori 
temperaturada qaynovchi komponent flegma bilan kolbaga qaytadi. Soat va ilmiy 
ishlarda qo’llanadigan kolonnalar qaynash temperaturasi farqi 1
0
C gacha bo’lgan 
komponentlarni 
ajratish imkonini beradi 
oddiy laborotoriya ishlarida 
qo’llaniladigan rektifikatsion kolonkalar qaynash temperaturasi farqi 10
0
S gacha 
bo’lgan suyuqliklarni ajratish imkonini beradi. Rektifikatsion kolonka 
termoizomerlangan bo’lishi shart, chunki sodir bo’layotgan jarayonlar adiabatik 
sharoitga yaqin bo’lishi kerak (16-rasm). Tashqaridan ozgina issiq yoki 
sovitishning kolonna devoriga ta’sir etishi ishning noto’g’ri bajarilishiga sabab 
bo’ladi. bugni suyuqlik bilan yaxshi yaqinlashishi uchun rektifikatsion kolonkani 
nasadka bilan to’ldiriladi. Nasadka sifatida shisha maydalari chinni sharchalar yoki 
zanglamaydigan pulat sim, shisha spirallar qo’llaniladi. Rektifikatsiya bu ko’p 
marta qaytariladigan distillyatsiya protsessidir, bunda kalonkadan ko’tarilayotgan 
bug’ kondensatsiya bo’layotgan suyuqlik bilan aralashib bir qismi bug’lanadi, yani