Asosiy organik sintez mahsulotlari texnologiyasi

14-Rasm. Nitrobenzol olish qurilmasi
1-
 
kolba; 2- havo sovutgichi; 3-muzli hammom; 4- elektr plita 
 
 
 
 
Klaster uslubida talabalar “Nitrobenzol sintezi” laboratoriya mashg’ulotiga 
qanday reaktivlar kerakligini va bu reaktivlar olinish usullari yozishdan iborat. 
Bunda talaba laboratoriya mashg’ulot mavzusi nomini katta doiraga olib, 1-kichik 
T
оpshirilar: 1. Nitrоbеnzоlning hоsil bo’lish fоizini hisoblang. 
2. R
еfrаktоmеtr yordаmidа nitrоbеnzоlning
sindirish ko'rs
аtgichini аniqlаng.
3. 
Оrgаnik erituvchilаrdа eruvchаnligini аniqlаng. 
Nitrobenzol sintezini “Klaster ” uslubida

---

23 
doiraga reaktivlarni, 2-chi doiraga reaktivlarning olinish usullari yozib va 
doirachalar davom etiriladi. 
Nazorat savollari 
1.
Ishni bajarishdan maqsadini tushuntiring? 
2.
 
Nitrolash jarayonining qanday omillari mavjud? 
 
3.
 
Nitrollash deb nimaga aytiladi?
 
4.
Ishning bajarishda qanday reaktiv va reagentlar ishlatiladi? 
5.
40 gr etilatsetat tayyorlash uchun kerakli reagentlarni hisoblang? 
6.
Nitrollash reaksiyasi qanday jarayon? 
7.
Nitrollash reaksiyasini misollar bilan tushuntiring? 
8.
Nitrobenzolning hosil bo’lish foizini aniqlang. 
 
 
 
 
 
Ish bajarish uchun kerakli reaktivlar: 
Toluol -10 g (11,5 ml)
Permanganat – 34 g HCl 
Asboblar: 
Yumaloq tubli kolba– 1 l
Libix sovutgich
Bunzen kolbasi 
Byuxner voronkasi 
Stakan 
Qumli hamom 
Ish yuzasidan nazariy ma’lumotlar: 
Asosiy organik sintez sanoatida 
oksidlash jarayonlarini amaliy ahamiyati kattadir. Ularning birlamchi vazifalari 
quyidagi sabablarga asoslangan: 
1. Oksidlanish natijasida olinadigan birikmalar katta ahamiyatga ega 
(spirtlar, aldegid va ketonlar, karbon kislotalar va ularning angidridlari, 
α
-oksidlar, 
nitrillar), ular organik sintezda oraliq maxsulotlar, erituvchilar, monomer va 
polimer materiallar ishlab chiqarishda xom ashyo, plastifikatorlar vazifasini 
bajaradi. 
2. Oksidlanish reaksiyalarining turli tumanligi ko’p organik moddalar, 
shuningdek uglevodorodlarning barcha sinflarining ushbu reaksiyalarga moyil 
ekanligini ko’rsatadi. Bu esa oksidlanish jarayonlarini uglevodorod xom-
ashyolarini birlamchi qayta ishlash va ular asosida ko’p sonli kerakli moddalar 
olish imkoniyatini yaratadi. 
3. Ko’pchilik oksidlovchi vositalar ma’lum bo’lib, ular orasida ayniqsa, 
havo kislorodi arzon va qulaydir. Shuning uchun, boshqa usullar bilan ishlab 
chiqarishga nisbatan oksidlash usuli bilan ba’zi bir maxsulotlar olish ancha 
arzonga tushishini ta’minlaydi. Yuqoridagi sabablarga ko’ra oksidlanish 
jarayonlari organik sintezga keng tarqaldi va iqtisodiy samarasiz maxsulotlar 
olishning ko’p usullarini siqib chiqaradilar.