Asosiy makroiktisodiy ko`rsatkichlar va ularni xisoblash Reja

Aim.Uz

Asosiy makroiktisodiy ko`rsatkichlar va ularni xisoblash

Reja:

• 
  Milliy iqtisodiyotni taxlil qilishda qo`llaniladigan asosiy ko`rsatkichlar.
  
• 
  Yalpi ichki maxsulot tushunchasi.
  
• 
  YAIM ni ishlab chiqarish usulida aniqlash.
  
• 
  YAIM ni xarajatlar bo`yicha xisoblash.
  
• 
  YAIM ni daromadlar(taqsimot usuli) bo`yicha xisoblash.
  
• 
  Milliy xisobchilik tizimidagi boshqa ko`rsatkichlar.
  
• 
  Asosiy makroiktisodiy ayniyatlar.
  
• 
  Nominal va real YAIM.
  

1. Milliy iktisodiyotni taxlil kilishda ko`llaniladigan asosiy

ko`rsatkichlar
Mamlakat iktisodiyoti rivojlanishini taxlil kilish, milliy iktisodiyot rivojlanishidagi muammolarni aniklash xamda uni yanada rivojlantirish bo`yicha chora-tadbirlar ishlab chikarish uchun bir kator iktisodiy ko`rsatkichlardan foydalaniladi. Aloxida firmalar faoliyatiga baxo berishda ko`llaniladigan ko`rsatkichlardan farkli tarzda bu ko`rsatkichlar milliy iktisodiyotning barcha sub`ektlari faoliyatiga umumiy baxo berish, makroiktisodiy taxlil o`tkazish, mamlakat iktisodiyotining jaxon xo`jaligida rakobatga bardoshliligi darajasini aniklash imkonini beradi.

Bu ko`rsatkichlarga kuyidagilar kiradi:

· YAlpi ichki maxsulot (YAIM), Sof ichki maxsulot (SIM), YAlpi milliy daromad (YAMD), Sof milliy daroimad (SMD), shaxsiy daromad (SHD), SHaxsiy tasarrufidagi daromad (SHTD), Iste`mol(S), Jamgarish (S) ko`rsatkichlarining xajmi va o`sish sur`atlari;

. iktisodiyotning tarkibiy tuzilishi;

. mamlakat eksporti va importi xajmi, tarkibi, YAIMdagi ulushi va o`sish suratlari;

. resurslardan foydalanishning samaradorligini xarakterlovchi ko`rsatkichlar (Mexnat unumdorligi, Fond kaytimi);

· davlat byudjeti takchilligi, deflyator, iste`mol baxolari indeksi, inflyatsiyaning o`sish sur`atlari;

· ishsizlik darajasi va ishsizlar soni, axolining ish bilan bandlik darajasi;

· axolining moddiy ne`matlar va xizmatlar iste`moli xajmi, ularning jamgarmalari, ish xakining kuyi mikdori va boshkalar.

Davlat byudjeti takchilligi va inflyatsiya surati kabi ko`rsatkichlar umumiy makroiktisodiy vaziyatga baxo berishda ko`llanilsa, YAIM, SIM, YAMD, SMD, SHD, SHTD, S, S ko`rsatkichlari milliy ishlab chikarishning parametrlarini va dinamikasini taxlil etishda foydalaniladi.

Bu ko`rsatkichlar iktisodiyotning barcha sub`ektlari faoliyatlari natijasi sifatida aniklanib, ularni xisoblashning asosini Milliy xisobchilik tizimi(MXT) tashkil etadi. MXT mamlakat buxgalteriyasi vazifasini o`tagani xolda uning standartlaridan kelib chikkan xolda makroiktisodiy ko`rsatkichlarni xisoblash, mamlakatlararo takkoslovlarni amalga oshirish imkonini beradi.

Mamlakat iktisodiyotining xakikiy xolatini o`rganish, unga tizimli baxo berish uchun yukorida sanab o`tilgan barcha ko`rsakichlardan foydalanish zarur, aks xolda bir tomonlama yondoshuvga yo`l ko`yilishi mumkin.