Asosiy fikrlar

3. sixologik tatqiqotning asosiy metodlari?

Qiyosiy metod («ko’ndalang kesim» metodi) turli guruhlarga mansub odamlarning yoshi, ma’lumoti, faoliyati va muloqotiga ko’ra taqqoslashdan iborat. Masalan, yoshi va jinsi bir xil bo’lgan odamlarning ikkita katta guruhi (talabalar va ishchilar) ilmiy ma’lumotlarga ega bo’lish uchun bir xil tajriba metodlari bilan tadqiq etiladi va olingan ma’lumotlar o’zaro solishtiriladi¹⁹.

Longityud metodi («uzunchoq kesim» metodi) tanlangan sinaluvchilarni uzoq vaqt davomida qayta-qayta tekshirishdan iborat. Masalan, talabalarni oliygohda ta’lim olish vaqti davomida ko’plab marta tekshirish.
Qiyosiy va longityud metodlari o’z afzalliklariga ega. Kesimlar metodi qisqa vaqt ichida ko’p sonli sinaluvchilarni tadqiqot bilan qamrab olish imkonini beradi. Longityud metodi kesimlar metodi e’tiboridan chetda qolgan nozik farqlar, xususiy rivojlanish turlarini qayd etishga imkon yaratadi. Amaliyotda bu ikki metod bir-birini to’ldiradi.


Majmuiy metod – tadqiqotda turli fan vakillarining ishtiroki turli hodisalar, masalan, shaxsning fiziologik, psixologik va ijtimoiy taraqqiyoti o’rtasidagi aloqalar va bog’liqliklarni o’rnatish imkonini beruvchi o’rganish usuli.

Suhbat metodi o’rganilayotgan muammoni qo’shimcha ravishda yoritib berish uchun yordamchi vosita bo’lib hisoblanadi. Suhbat – bu nutq muloqoti orqali psixologik axborotga to’g’ridan-to’g’ri yoki bevosita yo’l bilan ega bo’lishni ko’zda tutuvchi metod. Suhbat sinaluvchi, uning harakatlari mayllari va motivlari, psixik holatlari va boshqalar haqida ma’lumot olishning asosiy usuli bo’lib xizmat qiladi.

Anketa – oldindan tuzilgan savollar tizimiga javoblar olish uchun so’rovnoma varag’idan iborat verbal kommunikatsiya asosida birlamchi ijtimoiy-psixologik axborot olishda qo’llaniladigan metodik vosita.

Sosiometriya – o’zaro munosabatlar va psixologik kelishuvchanlikning tuzilishini aniqlash maqsadida guruhdagi shaxslararo munosabatlarni psixologik tadqiq etish metodi.
Xulosa o’rnida aytish mumkinki, metodni samarali qo’llash uning validligi (oldindan belgilab qo’yilgani bo’yicha baholash uchun mos kelishi) va ishonchliligiga (takroriy va qayta tadqiq etishda bir xil natijalar olish imkonini beruvchi) bog’liqdir.
Ishonchlilik va validlik – bular psixologik tashhisning sifati va yuqori samaradorligini aniqlash mumkin bo’lgan mezonlar.
4. SPSS Ijtimoiy fanlar uchun statistik paket degan ma'noni anglatadi; SPSS Statistics dasturi qirq yil davomida SPSS Inc. tomonidan taqdim etilgan kuchli statistik tahlil dasturidir. SPSS statistikasi taqdim etilgan. Ushbu dasturiy ta'minotning yoshi va yuqori qobiliyati uni ijtimoiy fanlarning turli sohalaridagi eng mashhur va ommabop statistik tahlil dasturlaridan biriga aylantiradi va menejerlar va tadqiqotchilarga kelajakni bashorat qilishda yordam beradi va shu bilan muammolarni hal qilish va samaradorlikni oshirish uchun aniq qarorlar qabul qiladi.
‌5. Gerontopsixologiya (yun. geron —qari, keksa va psixologiya) —gerontologiya va yosh psixologiyasi sohasi. Umumiy psixologiya vositalari hamda usullaridan foydalanib, keksalar ruhiyati va feʼlining oʻziga xos xususiyatlarini oʻrganadi. Garchi olimlar kishilarda keksayish tufayli paydo boʻladigan ruhiy xususiyat va oʻzgarishlarga avvaldan qiziqib kelsalarda, G. alohida fan sohasi sifatida 20-asrning 2-yarmidagina shakllana boshladi. Uning vujudga kelishiga ijtimoiy omillar: keksalar sonining koʻpayishi, ularning ish layoqati va turmush sharoiti masalalari sabab boʻldi. G. kari kishilardagi umumfiziologik va psixofizik xususiyatlar bilan ularning hatti-harakatlari, feʼlining psixologik xususiyatlari oʻrtasidagi aloqadorlikni, shaxs faoliyati va b. omillar bilan bogʻliq oʻzgarishlarni oʻrganadi. G.ning umumiy vazifasi —kishilarning qariganda ham bardam, tetik yashashiga yordam beradigan vositalarni izlab topishdir.
Yigirmаnchi аsrning 30- ynllаridаn bоshlаb kеksаlik dаvrigа оid tibbiy - 
biоlоgik tаdqiqоtlаrning ko’pаyishi, shuningdеk, insоn kаmоlоtigа shахs 
sifаtidа yondаshishning pаydо bo’lishi psiхоgеrоntоlоgiyaking rivоjlаnishigа 
bnrmunchа tаъsir ko’rsаtdi. Аnа shu tаriqа kеksаyishgа tibbiy, ijtimоiy jihаtdаn 
yondаshish bilаn bir qаtоrdа psiхоlоgik jаbhаsi jihаtdаn yondаshish хаm 
vujudgа kеldi vа psiхоgеrоntоlоgiyaning tаdqiqоt sоhаsi kеngаyib bоrdi, shu 
sоhа bo’yichа ingliz tilidа mахsus jurnаllаr chiqа bоshlаdi. Ilmiy 
izlаnishlаrning аksаriyati kеksаyish dаvridаgi оdаmlаr shахsining хususiyatlаri, 
diqqаti, хоtirаsi, tаfаkkuri, аql-zаkоvаtigа bаg’ishlаngаn bo’lib, bоshqа psiхik 
hоlаtlаr, jаrаyonlаr judа kаm tаdqiq qilingаn. Hоzir kеksаyish psiхоlоgiyasi 
hаm gеrоntоlоgiyagа, hаm yosh psiхоlоgiyasi sоhаsigа tааlluqli dеgаn ikki хil 
ilmiy nаzаriya mаvjud, vаhоlаnki, ulаr o’zаrо bоg’liq bo’lib, bir-birini dоimо 
ilmiy ахbоrоt vа mаъlumоtlаr bilаn bоyitib turаdi. 
Psiхоgеrоntоlоgiya 
fаnidа 
gеrоntоlоgiya, 
invоlyuцiya, 
gеriаtriya, 
gеrоgigiеnа, gеtеrохrоnlik kаbi ilmiy tushunchаlаr mаvjud: Gеrоntоlоgiya - 
grеkchа so’z bo’lib - kеksаyishning, kеksаlikning kеlib chiqishi dеmаkdir. 
Gеriаtriya so’zi kеksаygаn insоn shахsini dаvоlаshni bildirаdi. Invоlyuцiya 
tushunchаsi evоlyuцiyaning tеskаrisi bo’lib, o’sishdаn оrqаgа kаytishni 
ifоdаlаydi. Gеrоgigiеnа - kеksаygаn оdаmning sаlоmаtligini sаqlаsh vа 
mustаhkаmlаsh sоhаsidir. Gеrоgigiеnа kеksа оdаmlаrdа аsаb„ ruhiy 
kаsаlliklаrning оldini оlish uchun хizmаt qilаdi. Gеtеrохrоnlik - bir хil 
yoshdаgi оdаmlаrdа ruhiy jаrаyonlаrning turlichа (hаr хil vаqt vа muddаtdа) 
nаmоyon bo’lishidir. 
Psiхоgеrоntоlоgiya fаnidа gеrоntоgеnеzning evоlyuцiоn оmillаri qаtоrigа 
I. V. Dаvidоvskiy nаsliy, ekоlоgik, biоlоgik, ijtimоiy аlоmаtlаrni kiritаdi. D. 
Brоmlеy insоnni qаrshi цikli uchtа bоsqichdаn ibоrаt bo’lishini tаъkidlаydi: 1) 
«ishdаn, хizmаtdаn uzоqlаshish» (istеъfо)-66-70 yosh: 2) kеksаlik (70 vа 
undаn kаttа yosh), 3) munkillаgаn kеksаlik (hаstа kеksаlik vа o’lim)-
mаksimum 110 yosh. SHu bilаn birgа kеksаyishning qоnuniyatlаri hаm kаshf 
qilingаn, ulаr qаtоrigа quyidаgilаrni kiritish mumkin: 1) gеtеrохrоnlik (hаr хil 
vаqtlilik) qоnuni; 2) o’zigа хоslik qоnuni; 3) хilmа-хillik qоnuni. 
I. V. Dаvidоvskiy «Kеksаyish nimа? nоmli аsаridа tаъkidlаgаnidеk, insоn 
50-60 yoshgа to’lgаndа yoki undаn оshgаn chоg’idа еtuklikning kеchikkаn 
dаvrigа kirib kеlаdi. SHu yoshdаgi оdаmlаrning o’limini XVIII аsrdаgi 
tеngdоshlаri bilаn tаqqоslаnsа, ulаrning yashаsh vа mеhnаt qilish imkоniyati 
75 yoshgаchа uzаyishi mumkin. CHunki hоzirgi kundа nаfаqаni bеlgilаsh 
hаqiqiy biоlоgik qаrish yoshidаn 15-20 yil ilgаrilаb kеtgаn. Bu hоl аqliy 
mеhnаt bilаn shug’ullаngаn zpyoli оdаmlаrdа yaqqоl ko’zgа tаshlаnаdi. I. V. 
Dаvidоvskiyning fikrichа, uzоq umr ko’ruvchilаr аsоsаn оzg’in, fаоl, 
hаrаkаtchаn оdаmlаr bo’lib, hаvоdаn erkin nаfаs оlishni judа yoqtirаdilаr, 
оrgаnizm fаоliyati»gа dахldоr tinkа quritаr kаsаlliklаrdаn hоli bo’lаdilаr. 
Tаdqiqоtchi P. P. Lаzеrеv 1928 yildа umr o’tishi bilаn ko’ruv аppаrаti 
mаrkаziy etnоlоgiyasining хirаlаshuvini аytgаn edi.
28--------------------------------------
1. Mening kontseptsiyamning diqqatga sazovorligi va turli xil asarlarda, "Image men", "O'z-o'zini anglash", "O'z-o'zini idrok", "o'z-o'zini munosabat", "O'z-o'zini anglash", "o'z-o'zini idrok", "o'z-o'zini anglash", "O'z-o'zini anglash", "O'z-o'zini idrok etish" deb diqqatni jalb qilishi mumkin. , va boshqalar.
Avval siz nima ekanligini aniqlashingiz kerak - "i-tushuncha"? Turli xil psixologik lug'atlarda ko'rsatilgan variantlarni ko'rib chiqing. Shunday qilib, muharrirlar psixologik lug'atda A.V. Petrovskiy va mg Yaroshevskiy, biz quyidagi ta'rifni topamiz: "i-kontseptsiyasi nisbatan barqaror, boshqa yoki kamroq ongli, ko'proq yoki kamroq ongli, u boshqa odamlar bilan o'zaro ta'sirini quradi va CTTga tegishli. Lug'atda V.P tomonidan tahrirlangan. Zinchenko va B.G. Meshcheryakov i-kontseptsiyasi o'ziga xos vakillarning dinamik tizimi sifatida belgilanadi, shu jumladan: a) uning jismoniy, intellektual va boshqa xususiyatlari haqida xabardorlik; b) o'zini o'zi qadrlash; c) o'zini o'zi ta'sirli shaxsni subyektiv idrok etish tashqi omillar. Shuningdek, adabiyot haqida bag'ishlangan kontseptsiyani tahlil qilsangiz, siz yana ikkita batafsil ta'rifni topishingiz mumkin. Birinchi ta'rif K. Rogersga tegishli. Uning ta'kidlashicha, kontseptsiya tushunchasi g'oyalarning g'oyalaridan mos keladi o'z xususiyatlari va bir kishining qobiliyati, boshqa odamlar bilan o'zaro imkoniyatlari haqida va tashqi dunyo bilan g'oyalar, ijobiy yoki salbiy yo'nalishini bo'lishi mumkin maqsadlarda yoki g'oyalar haqida ob'ektlar va harakatlar va g'oyalar bilan bog'liq qiymati g'oyalar. Ma'lum bo'lishicha, kontseptsiya shaxsning ongida mavjud bo'lgan murakkab tuzilgan rasm sifatida tasvirlanishi mumkin va ular, shuningdek, qabul qilingan fazilatlar va munosabatlar bilan bog'liq ijobiy va salbiy va salbiy qiymatlarni o'z ichiga oladi Men o'tgan, hozirgi va kelajak emasman. J. Stanes mansub boshqa bir ta'rifi, men-tushunchasi mavjud bo'lgan vakillik tizimi, shaxsning ongida individual bilan bog'liq tasvirlar va hisob-kitoblarga sifatida shakllantirish qilinadi. Bu shaxsning o'zida reaktsiyalar natijasida yuzaga keladigan taxminlarni, shuningdek boshqa odamlarning nazarida qanday ko'rinishi haqida g'oyalarni keltirib chiqaradi; Ikkinchisi asosida, u qanday bo'lishini va qanday tutishi kerakligi haqidagi fikrlar. Ushbu ta'rif, shuningdek, M. Rozenbergni beradi. I tushuncha - bu men, men, ko'rinadigan. Bu ob'ekt sifatida o'ziga xos shaxsning o'ziga xos fikrlari va hislari to'plami.
Shunday qilib, birinchi qarashda turli tushunchalarni umumlashtirish, men i-kontseptsiyaning barqarorligi, ammo shu bilan bir vaqtning o'zida insonning o'zini o'zi anglashi kerak bo'lgan o'zgarishlarni o'z ichiga olgan o'zgaruvchan tizim .
O'zining tavsifi bilan bog'liq i-kontseptsiyaning tarkibiy qismi, ko'pincha men yoki uning fazilatlari bilan bog'liq bo'lgan komponent - o'ziga nisbatan munosabat yoki uning fazilatlarini ajratish, o'zini o'zi qadrlash yoki o'zini o'zi ajratish . Ma'lum bo'lishicha, i-kontseptsiyaning nafaqat nimani anglatishini, balki uning faol printsipiga va kelajakda rivojlanish ehtimoli bor deb o'ylaganidek, o'zini o'zi o'ylaydigan narsani aniqlaydi [Berns, 2004].
R.Nons I-kontseptsiyaning tarkibi, muhim va baholovchi qismlar tarkibida ta'kidlangan, uni insonning instantsiyalari tizimi sifatida tekshiradi. I-kontseptsiyasiga tayanib, o'rnatilishning uchta asosiy elementlari quyidagicha aniqlanishi mumkin:
O'rnatishning kognitiv tarkibiy qismi - men o'zingiz haqingizda odamning taqdimoti bo'lgan rasm. Shaxsning umumiy qiyofasi elementlari sifatida ular bir tomondan, uning xulq-atvoridagi barqaror tendentsiyalar va boshqa tomondan - o'z idrokimizning tanlovchiligini aks ettiradi.
2. Muloqotning tomonlari.