Асосий ривожланиш тенденция ва йўналишларини аниқлаб олиш муҳим аҳамият касб этади

 
§ 4.6. «Ақлли кишиларнинг кетиб қолиш» муаммосининг моҳияти 
Ишчи кучи экспорти миллий иқтисодиётда ижобий оқибатлар билан бир қаторда 
салбий оқибатлар хам қолдиради. Бу энг аввало «ақлли кишиларнинг кетиб колиши» деб 
аталувчи юқори малакали мутахассисларнинг хорижга кетиб қолиши билан боғлиқдир. Бу 
жараённинг моҳияти шундаки, мутахассислар турмуш даражаси паст давлатлардан юқори 
иш хақи, яхши меҳнат шароитлари, ижодий имкониятларни амалга оширишга етарли шарт-
шароит ва ниҳоят ижтимоий кафолатлар яратиб бера оладиган мамлакатларга кетиб қолади. 
Ишчи кучини жўнатувчи давлат учун салбий бўлган жиҳатлар қабул қилиб олувчи
мамлакатлар учун ижобий ҳисобланади. Чунки кириб келувчи ишчиларнинг аксарият
қисмини юқори даражада ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий фаол бўлган ёшлар ташкил этади. 
Бунга мисол сифатида Польшадан 1983-1987 йилларда ёш кадрларни чиқиб кетиши билан
боғлиқ вазиятни келтириш мумкин: бу мамлакатни тарк этганларнинг 15 фоизини 
(50 минг киши атрофида) олий маълумотлилар ташкил этган, бу Польша олий ўқув
юртларининг бир йиллик битирувчиларига тўғри келади. "Интеллектуал миграция" жами 
ишчи кучи миграцияси миқдорининг 3—5 фоизига тенг бўлса-да, ҳозирги пайтда бу 
улушнинг йилдан-йилга ортиб бориши кузатилмоқда, бинобарин жўнатувчи 
мамлакат учун иқтисодий зарар миқдори хам ошиб боряпти. Бу зарар баъзи бир 
мамлакатларнинг миллий даромадининг 10 фоизигача тенг бўлмоқда. Мутахассисларни
четга чиқиб кетиши жаҳон бозоридаги рақибларнинг мавқеини кучайтиради, чунки
бу мутахассисларнинг кўпчилиги йирик трансмиллий корпорацияларга ишга жойлашади. 
«Юқори сифатли» ишчи кучини ўзига жалб қилувчи асосий марказлар энг бой
мамлакатлар: АҚШ, Канада, Германия, Франция, Буюк Британия, Швеция, камроқ 
даражада Япония, Сингапур, Тайван саналади. Ақлли кишиларни чиқиб кетишининг асосий 
каналлари биринчидан, хорижий талабалар ва аспирантларни чет элдаги университетлари 

---

59 
томонидан жалб этилиши, иккинчидан, тажрибали мутахассисларни халқаро компанияларда 
ишга таклиф этилиши ҳисобланади.