Aslanova nozima hakimovna maktabga tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik asoslari

XULOSA VA TAKLIFLAR

Respublikamiz Mustaqilligining 27 yilligini munosib kutib olish va yuqori

saviyada nishonlash bayram tadbirlarida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti

Sh.M.Mirziyoevning so‘zlagan ma’ruzasida mamlakatni rivojlantirishning yangi

davri boshlanganligini ko‘rsatib berdi. Boshqa  sohalar qatorida ta’lim tizimini

tubdan isloh qilish, yoshlarga ta’lim va tarbiya berishning yangi va yangi shakllarini

---

paydo bo‘lganligi fikrimiz dalilidir. Bunga yana bir misol tariqasida maktabgacha

ta’lim tizimida bo‘layotgan o‘zgarishlarni ta’kidlab o‘tish joiz. Mazkur jarayonlarni

chuqur anglagan bois mazkur magistrlik dissertatsiya mavzusini “Maktabga

tayyorlov guruhi bolalarining matematik tasavvurlarini rivojlantirishning metodik

asoslari” mavzusiga bag‘ishladik.

Mazkur tadqiqot jarayonida matematik termin sifatida “matematik faollik”

iborasini qo‘lladik. Chunki, maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarining

matematik tasavvurlarini rivojlantirish jarayonida aynan ularning matematik faolligi

oshishi kuzatildi. Tadqiqot jarayonida belgilangan qoidalar sinovdan o‘tkazildi va

pedagogik kuzatuv, suhbatlar tashkil etildi. Olingan ma’lumotlarga muvofiq

ko‘pchilik respondentlar uchun ta’limning boshlang‘ich bosqichi qiziqish uyg‘otdi.

Tadqiqotchi-pedagoglarning kuchlanishi mazkur bosqichda asosan matematik

ta’limga jamlandi. Eksperimental tadqiqot davomida tadqiqot muallifi hamkasblari

tomonidan pedagogik amaliyotda foydalanilgan uslubiy ishlanmalar o‘z aksini topdi.

Nafaqat mahalliy pedagoglarning uslubiy tajribasi, balki yevropalik pedagoglarning

tajribasi ham tahlil qilindi. Ta’limni bunday usullari va yo‘llari pedagoglar tomonidan

shu kabi vaziyatlar va shunga o‘xshash o‘quvchilar kontingentida qo‘llanildi. Unda

tarbiyalanuvchilarning yoshi, matematik bilimlar darajasi, maktabgacha tayyorlov

yoshdagilarning matematik tafakkuri va tayyorlik darajasi nazarda tutildi.

Respublikamizda o‘sib kelayotgan yosh avlodning intellektua bilimlarini

oshirish bilan birga ularda matematik  qiziqishlarini va malakalarini oshirish

maqsadida N.U.Bikbaeva   ish olib bordi va natijalar asosida 1995 yilda o‘zining

“Maktabgacha yoshdagi bolalarda matematik tasavvurlarni shakllantirish” nomli

qo‘llanmasini ishlab chiqdi.

Tajriba tomonidan aniq sharoitlarda pedagogik ta’sirning tegishli usullari va

yo‘llaridan foydalanilishiga  sinaluvchilarning reaksiyasini aniqlovchi turli muqobil

vaziyatlar yaratildi. Bunda mashg‘ulotlar natijaviyligining ijobiy dinamikasi o‘sdi, bu

o‘z navbatida, dissertatsiya ishida taklif qilingan tavsiyalarning ommaviy amaliyotda

foydalanishning maqsadga muvofiq ekanini ishonchli isboti hisoblanadi.

Natijalarni tahlil qilganda, maktabgacha yoshdagilarning matematik

tasavvurlarini turli usullar vositasida rivojlantirishdagi ijodiy dinamikasi belgilandi:

yuqori daraja 26%ga ortdi va o‘rta hisobda 40%ni tashkil etdi. O‘rta daraja ulushi

15%ga kamaydi, matematikaning past darajasini ko‘rsatgan bolalar aniqlanmadi.

Ushbu ishda tajriba muallifi sifatida bolalarning matematik qobiliyatlarini o‘yinlar va

interaktiv usullar vositasida aniqlash va rivojlantirishning o‘ta muhimligini

ta’kidlashga urinildi. Mashg‘ulotlarda matematik tushunchalardan muntazam

foydalanish bolalarda faoliyatning bu turiga qiziqishni rivojlantiradi.

Tarbiyalanuvchilarning matematik faolligi turli-tuman sharoitlarda: teatrlashtirilgan

faoliyatda, qurish-yasash o‘yinlarida, faoliyat markazlarida o‘stirildi. Bolalarning

namoyon bo‘lgan kuchli tomonlarini bilish nafaqat tahlil uchun muhim, balki ularda

---

kelgusida kasb tanlash, matematik qobiliyatlarni rag‘batlantirish istiqbollarini

belgilash imkonini beradi. Bolaning namoyon bo‘lgan qobiliyatini inobatga olish

nafaqat ularni rivojlantirish uchun, balki uning iste’dodini tegishli oqimga

yo‘naltirish uchun ham zarur.  Ish natijalari shuni ko‘rsatdiki, o‘yinlar va interaktiv

usullar bolalarning matematik qobiliyatini rivojlantirishga ko‘maklashadi,

matematikada keng mo‘ljal olish va matematik taassurotlar zaxirasining to‘planishiga

sharoit yaratadi, “Ilk va maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar rivojlanishiga

qo‘yiladigan davlat talablari” vazifalarini muvaffaqiyatli hal qilishga yordamlashadi.