Ashyoshunosligi

mnjiunligi;
luproq bilan tekislangan qatlamning yetarli darajada zichlan- 
inagimligi;
qumli asos qatlamining bir jinsli emasligi va yetarli zichlan- 
iiiiignnligi;
qoplama beton toshning qabul qilish sifatining tekshi- 
lilniasligi.
Munday beton toshlarning sifat ko‘rsatkichini aniqlashning 
"okspress» usuli bor. Har bir partiya tosh qoplamalarni qabul 
qilishda boshlanglch kirish sifati aniqlanadi. Buning uchun 
i|iu ilish maydonining o‘zida qoplama tosh yuzasiga shlang bilan 
miv sepiladi va tosh yuzasidagi namlikning havo harorati 26°C, 
sluimol tezligi 20—25 daqiqada qurishi kuzatiladi 
(3.4-rasm).
1-navli toshlar yuzasi 20 daqiqada quriydi, 2-navlisi 30 da- 
t|iqada, 3-navli qoplama tosh yuzasi esa 1 soatda quriydi.
1 soat davornida aniqlanadigan ushbu ekspress test usuli sodda 
va ishonarliligi bilan boshqa tajribaxonalarda sinaladigan usullardan 
.il'zaldir. Ammo, qoplama tosh yotqiziladigan asos to ‘g‘ri, tekis va 
/ichlangan bo‘lmasa, 1-navli toshlar ham vaqt o‘tishi bilan buziladi.
3.4-rasm.
Suvning sfeimilisli tezligi 
orqali qoplama beton toshlami 
navlai-ga boiish:
1) eng sara yuqori sifatli 
1-navli qoplama tosh;
2)
sifati o'rtacha 2-navli tosh; 
3)
sifatsiz 3-navli qoplama tosh.
51

---

Quyma yaxlit temir-beton konstruksiyalar keyingi o‘n yillikda 
qurilayotgan inshootlarda yig‘ma temir-betonga nisbatan ko‘p 
ishlatilmoqda. Zamonaviy qoliplash tizimlari inshootda murak- 
kab shakllardagi buyurn va konstraksiyaiarni yaratishga imkon 
bermoqda. Ammo, qurilish ishlab chiqarishi madaniyatining 
talab darajasida emasligi, bu sohada innovatsion texnologiya- 
lardan unumli foydalana olmaslik natijasida ko‘pgina nuqson- 
larga yo‘l qo‘yilmoqda.
Qurilish ishlari tugagandan bir necha yil o‘tib, qurilish ashyo- 
laridagi nuqsonlar har xil shaklda, binoning qurilgan vaqtidan 
qat’iy nazar turli ko‘rinishda paydo bo‘lishi mumkin. Nuqson - 
laming paydo bo‘lish sabablarini mutaxassislargina aniqlashi 
mumkin. Ashyoni ishlab chiqarishdagi texnologik jarayonlarning 
buzilishi, xomashyo tarkibining noaniqligi va ishlatish davrda zararli 
muhitning ta’siri kabi omillar nuqsonlarning ko‘payishiga sabab 
bo‘ladi. Ushbu kamchiliklami quyidagicha izohlash mumkin:
— zamonaviy uskuna va asboblar bilan jihozlangan tajribaxo- 
nalar yetarli emasligi;
— texnologik loyiha chizmalarining mukammal bajarilmagan- 
ligi, mehnat jarayonlari kartalari, bosqichma-bosqich qurilish 
jarayonining sifat nazorati kartalari talab darajasida bajarilmagan- 
ligi;
— ishchi va brigadrlarni turli ixtisosliklarga o ‘qitish bo‘yicha 
malakali mutaxassislaming yetishmasligi;
— har ikki yilda ITXni malaka oshirishdagi o ‘quv tizimini 
nazorat qilishning sustligi;
— har bir qurilish jaray o n in i geodezik kuzatilish bilan 
ta’minlovchi yirik geodezik bo‘limning loqaydligi.
Quyma yaxlit beton konstm ksiyalarni tayyorlashda qolip 
to £g‘ri, mustahkam, beton qorishma bilan to ‘lg‘izilayotganda va 
uni titratib zichlashda mutloq bikr bo‘lislii va qimirlamasligi kerak. 
Aks holda, qotayotgan betonda qo‘zg‘alish, siljish yoki surilish 
bolsa, konstmksiyada hosil boladigan ko‘rinmas nuqsonlar uni 
yaroqsiz holatga keltiradi.