Ashyoshunosligi

3.6. Qmyma yaxlit temir-betoiidagi ayriin nuqsonlar
52

---

(.»mili .lini betón ishlarisiz tasaw ur etib b o ‘lmaydi. Sement 
i •• 
1
« .
1 1 1 , 1 1
kihini aniqlashdan to uni joylab ishlatilishga topshirgunga 
■
i .. i ii luii bir ish bosqichi to ‘la nazorat ostida bo‘lishi eng muhim 
ilhiiiiival)’a ega. Nuqsonlar, aksariyat buyum yoki konstruksiya- 
iiiii|' yu/,a qismida namoyon bo‘ladi. Bular pufakcha, mayda
• liii t u k<»Lrinishida namoyon b o lad i yoki yuzada mayda, yirik 
im
Mni'h lilarning uvalanish hollari kuzatiladi. Bu betón qorish- 
iii.nía 
miv
miqdorining ko‘payganligidan darakdir. Shu sababdan 
li.n bu arxitektor loyiha talablarigina emas, balki qurilish ashyola- 
imi inyyorlash texnologiyasini ham nazorat qilishi kerak bo‘ladi.
(>>rishmaning boshlang‘ich qotish davrida quyosh nuri ta’sirida 
va kcchki salqinda haroratini kuzatib turish uchun unga maxsus
• laii hiklar o‘rnatilishi yoki termometr qo'yish uchun kichik chu-
• iim halar qoldirish kerak.
Betón plitani (6 metr uzunligi) qolipdan bo‘shatishda o‘rtacha 
liavo liarorati 22—23°C bo‘lganda 70% li mustahkamlikka erishish 
uchun H kun qolipda saqlash kerak. Qoidani buzib tayyorlangan
s
/ Smicntli betón buyumlami tayyorlashdagi nuqsonlar
3.5-rasm. Betón qorishmasidagi sement zarrachalarining potensia!
energiyasiga ko‘ra joylashishi: a) superplastifikator qo ‘shilgan betón
qorishmasidagi sement zarrachalami manfiy va musbat zaryadlar aro
birlashishi, b) superplastiflkatorsiz betón qorimasidagimanfiy hilan manfiy,
musbat bilan musbat zaryadli sement zarrachalarining o ‘zaro uzoqlashishi.
53

---

plitani 2—3 kunda qolipdan olinsa, siqilishdagi mustahkamligi ko‘pi 
bilan, 28 kunlikka nisbatan, 37—40% ni tashkil etadi.
Beton yuzasida mayda darz va yoriqlaming hosil bolishida 
uni tayyorlash texnologiyasida ro‘y beradigan kamchiliklar ham 
sabab bo'ladi. M a’lumki, har bir zarracha maniiy va musbat bilan 
zaryadlangan potensial quw atga ega. 
3.5-rasmda
ko‘rsatilgan 
manfiy va musbat zaryadli sement zarrachalariga e’tibor bersangiz, 
sement zarrachalarning o‘zaro birlashishida ikki zaryad bir-birini 
tortish kuchiga ega. Aksi bo‘lsa, ya’ni manfiy manfiy bilan yoki 
musbat musbat bilan bo‘lsa o ‘zaro bir-birini itaradi. Demak, 
sement zarrachalar o‘zaro uzoqlashadi. Uning o‘mini qorishmadagi 
suv egallaydi. Natijada, sementli buyumyoki konstruksiya yuzasida 
undagi ortiqcha suvning bug‘ianib ketishi hisobiga kirishish 
aloinatlari ro‘y beradi, natijada darz yoriqlar hosil bo‘ladi. Bunday 
holat bo‘lmasligi uchun qorishmani tayyorlashda undagi sement 
zarrachalarining o‘zaro birlashishiga imkon beruvchi superplas- 
tifikatorlar turidagi qo‘shilmalar beton qorishmasini tayyorlash 
jarayonida qo‘shiladi. Duggal S.K. o ‘zining tajriba natijalarini 
nazariy tomondan asoslab, qurilish texnologiyasida mana shunday 
yangilik yaratdi.