Ashyoshunosligi

3.2. Rangli qurilish ashyolari — kompozitsiyalarda
Tosh ashyolar bitta yoki bir necha har xil rangli minerallardan 
tashkil topgan bo‘lib, ular ma’lum qattiqlikka va mustahkamlikka 
egadir.
Tabiiy pardozbop tog£ jinslari zinapoya, pol yoki maydon 
yuzalarihi qoplashda ishqalanishga m ustahkam ligiga qarab 
tanlanadi.
Yaltirash uchun lappak maxsus tem ir oksidli (xrom, qalay, 
temir va h.k.) quyqa yoki kukun surtilgan kiygiz yoki namatga 
o‘raladi, keyin toshtaxta yuzasi katta aylanma tezlikda oynadek 
yaltiraguncha artiladi. Natijada tushgan nur to‘lqinlari kamalak 
ranglar jilosini namoyon etadi. Tabiiy toshlarning yaltirash xil lari
6 guruhga bo£linadi: shishasimon, olmos, sadaf, ipak gazlama, 
mumsimon va xira.
Yaltirash
deganda pardozbop tosh tuzilishi va tarkibidagi 
m inerallardan nur o ‘tkazuvchanlikni tushunm oq kerak. N ur
38

---

(|;iytarish toshning nafaqat yuzasida, shuningdek, uning ichki 
(|ismidagi rangli minerallar jilvasida ham nomoyon bo‘ladi.
Qimmatbaho pardozbop qoplama tosh plitalar ishlashda nodii 
va noyob rangh tog‘ jinslari maydalanadi va har xil olcham larda 
l)og‘lovchi moddalar asosida qorishma tayyorlanib, qoliplarga joyla- 
nadi. Keyin qorishma obdan qotgandan keyin yuzasi tekislanadi, 
silliqlanadi va mayda rangli zarrachalar jilosi ko‘ringunga qadar 
yaltiratiladi.
Binoning umumiy ko‘rinishini bezab turuvchi qurihsh ashyo- 
larining ranglarining o‘zgarishida nafaqat uning tashqi tuzilishi, 
qolaversa ichki tuzilishi shakllanishidagi kimyoviy reaksiya natijalari 
ham ta’sir etishini tajriba natijalari bilan Duggal S.K. isbotlab 
bcrdi. Ya’ni rangli beton tarkibidagi mayda va yirik to ‘ldirgich- 
hirdagi chang miqdorining ortishi pardozbop betonning yuzasida 
doglar hosil qiladi.