Ashyoshunosligi

Landshaft arxitektumsida
ishlatiladigan betón xiUari juda ko‘p. 
Bunga bog‘ va dam olish maskanlaridagi kichkina pavilonlarni, 
shahar ko‘chalari, yo‘lka va maydonlarni ko‘rkatn qilishda har 
xil shakldagi rangli betón tosh va buyumlami ishlatilayotganligini 
misol qilish mumkin. Marmar, granit kabi bezakli tog‘ jinslariga 
o‘xshatib ishlangan bezakli betón buyumlarini yaltiroq holatigacha 
t o ‘la silliqlab ishlangan noyob sa n ’at asarlarini landshaft 
arxitekturasida keng qo‘llash mumkin. 0 ‘zbekistondagi ko‘pchilik 
konlarda landshaft arxitekrurasibop rangh pardozbop toshlar juda 
ko£p. Ulami ishlab chiqishda chiqadigan chiqindilarni rangli temir- 
beton buyumlarini olishda ham ishlatish mumkin.
13.18. SSiisha fihrobeton
Sement-qum qorishmasiga shisha tola qo‘shib ishlangan kom- 
pazitsion betón fíbrobeton deb ataladi. Uzunligi 13 mm li shisha 
tolani 1 m3 betón qorishmaga 600 g qo‘shilsa, uning siqilishga,
326

---

;iyniqsa, egilishga bo‘lgan mustahkamligi 50-60% ga oshadi. 
Bunday mikrotolali betonga kuch ta :sir etganda unda darzlar hosil 
boMmasligining oldini oladi.
Shuningdek, shisha tolali qorishma bilan oddiy suvoq ishlari 
va armaturasiz ayrim buyumlar yuzasini torkret (bosim bilan 
qorishmaní yuzaga sepish) usulida suvoq qilinsa, uning mustah­
kamligi va chidamliligi oshadi.
13.19. Loy-beton
Loy-beton — sanoat chiqindilari — nefeün shlami, ftorangidrit, 
domna toshqoli asosida olingan qorishmani soz tuproq bilan 
qorishtirib kuydirilmasdan olingan betón. Bunday tarkib asosida 
kuydirmasdan ishlangan devorbop g£isht, bloklar, xona pollarini 
qoplashda ishlatiladigan betón o ‘rnini bosuvchi qorishmalar 
qurilishda ko£p ishlatiladi.
Loy-beton ekologik toza, arzón va mahalliy xomashyolar 
asosida olinadigan samarali zamonaviy ashyodir.
Loy-betonning mustahkamligini oshirishda asosiy bog£lovchi 
modda loyftornefelin kompleksidir.
Loy-beton o‘zining mustahkamligi, kirishishi, chidamliligi va 
boshqa fizik-mexanik xossalariga ko‘ra, devorbop ashyolarning 
texnik shartlar talablarini qondiradi. Qotish jarayoni 56 kunga 
yetganda uning siqilishdagi mustahkamligi 28 kunga nisbatan 20— 
25% oshadi. Agar loy-beton qorishmaga kvars qumi qo‘shilsa, 
uning xossalari yanada yaxshi bo‘ladi.
Biobeton
— ekalogik toza, yuzasi ustida ko‘m-k.o‘k ko'kat o£tlar 
o ‘stirsa b o £ladigan, landshaft arxitekturasi uchun ahamiyatli 
bo£lgan betón 
(12.13-rasm).
Oddiy sementli betonlardan farqi — 
uning tuzilishi bo£yicha yuzasida ko£katlar o£sishi uchun undagi 
g'ovaklar o£zaro tutash va naychalardan tashkil topgan bo£ladi. 
Bunday serg£ovak betón har xil rangdagi ko£kat urug£lari bilan 
qorishtirilgan loyqa suv bilan shimdiriladi. Natijada yo£lka va 
maydon bag£irlarida inson ruhiyatini ko£taruvchan manzarali 
landshaft yaratish mumkin. M a’lumki, shaharlarda yog£gan 
yomg£ir suvining 30% i oqava suv quvurlariga tushadi, o'rmonda
327

---

esa bu ko‘rsatkich faqatgina 1% ni tashkil etadi. Qolgani daraxtlar 
uchun oziqa suvidir. Demak, shahar sharoitida ham suv «ichuv- 
chi» o‘simliklar bilan go‘zal, manzarali landshaftlar yaratsa bo'ladi.
Betón plitalar yuzasida ko‘katlar o ‘sishi uchun uning o‘zaro 
tutash g‘ovaklari 15—25% dan kam bo‘lmasligi kerak.