Ashyoshunosligi

I — to ‘g ‘ri armaturalar; 2 — o ‘rdaksimon bukilgan armaturalar; 3 — montaj
armaturalar; 4 — ochiq xomutlar; 5 — tutash xomuîlar; 6 — anker ilmoqlar.
—
zavod yoki tajriba maydonlarida tayyorlanib qurilishga 
keitiriladiganlari esa tayyor yig‘ma temir-beton konstruksiyalar 
deb ataladi.
Betonning arm atura bilan m ahkam yopishishligi uning 
egiiishdagi mustahkamligini yanada oshiradi. Yuzisi 1 sm2 ga teng 
bo‘lgan armatura, odatda, 15—20 sm2 yuzali béton o‘mini bosishi 
murnkin. Armaturaning zanglashdan saqlovchi béton qatlamini 
1,0 —2,5 sm qilib olinadi. Betonning cho‘zilishga mustahkamligi 
siqilishdagiga nisbatan 10—30 m arta kam. Temir-betonda bu 
kamehilik uning cho‘zilish qismiga armatura qo£yish yo‘li bilan 
bartaraf qiiinadi.
Arm aturalar konstruksiyada joylashishiga va ko‘taradigan 
yukning miqdoriga qarab bir necha turga bolinadi:
— buyumning cho‘ziluvchan qismiga joylashgan, cho‘ziluvchi 
kuchlarni qabul qiladigan ishchi armaturalar 
(13.12-rasm,
1—2): 
armatura karkasining béton konstraksiyasi bilan birgalikda ishla-
330

---

shiui ta ’minlaydigan montaj armaturalari (plitalarida 
taqsin 
asi 
armaturalari deb ham ataladi.
Ishchi va montaj armaturalarni o‘zaro birlashtiradigan, kons*.- 
ruksiyada darzlarning hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydigan ko n a- 
lang joylashgan arinaturalar xomutlar deb ataladi. Buyumga 
moslab taniangan annatura karlcas qolipga qo‘zg‘almaydigan q 
1
o‘matiladi. Armatura bilan qolip devorlari o ‘rtasida uni zang as l 
dan saqlovchi qatlam qoldiriladi.
Yig‘ma temir-beton konstruksiyalarni tayyorlashning sarr|a^a 1 
usullaridan biri, ulardagi ishchi armaturani qorishmani solis an 
oldin tarangiashdir 
(13.13-rasm).
B u
usul beton 
k o n s tru k s iy a - 
laming egilishdagi mustahkamhgini oshirishda, yig'ma 
b u y u n u a m i 
yengil va tejamh qilib ishlashida katta ahamiyatga ega.
Oldindan taranglaslming m a’nosi shundaki, armatura q° ipga. 
o‘matilgandan keyin cho‘ziladi va tayanchlarga mahkaimana 
1
. 
Shundan keyin qolipga beton qorishm asi joylanadi. Beton