Ashyoshunosligi

Kiînkerning tarkibi.
Sement tarkibidagi oksidlar kuydirish 
jarayonida quyidagi asosiy birikmalarga aylanadi 
(11.8-jadval).
11.8-jadval
Portiandsement klinkerning mineralogik tarkibi
Mineralning nomi
Yozilish formnlasi
Miqdori, %
Uch kalsiyli silikat (alit)
3CaO ■
S i0 2 (C3S)
40-60
Ikki kalsiyli silikat (belit)
2CaO ■
S i0 2 (C2S)
14-40
Uch kalsiyli aluminat
3CaO ■
A120 3(C3A1)
5 -1 5
To‘rt kalsiyli alumoferrit
4CaO • A120 3- Fe20 3(C4AlF)
10-20
Izoh: 
qavslarda klinker minerallari formulasining qisqartirilgan ifodasi berilgan.
0 ‘zaro birikmasida erkin holatdagi CaO sement klinkeri tar- 
kibida CaO 1% dan oshmasligi kerak. Aks holatda o‘ta kuygan 
CaO qotgan sementda kristallanib, unda darzlar hosil qiladi.
Uch kalsiyli silikat (C3S) sementning mustahkamligini oshiradi, 
quyuqlanish va qotish jarayonini esa tezlatadi, ikki kalsiyli silikat 
(C2S) sementning qotish jarayonini sekinlashtiradi, uch kalsiyli 
aluminat (C3A1) tez qotish va to ‘rt kalsiyli alumoferrit o ‘zidan 
issiqlik ajratadi, mustahkamligi bo‘yicha aüt va belit mustahkamligi 
o‘rtasidadir. Agar sement klikeri tarkibida C3S ko‘p bo‘lsa — alitli, 
C2S ko‘p bo‘lsa belitli, C30 ko‘p bo‘lganda esa aluminatli deb 
ataladi. Bulardan tashqari, klinker tarkibida oz miqdorda MgO, 
Na2Q, va K20 lar uchraydi.
Qotishi.
Sementni suv bilan obdan qorishtirgandan keyin unda 
gidrolizlanish (suvda parchalanish) va gidratatsiyalanish deb 
ataluvchi murakkab fizik-kimyoviy o‘zgarishlar boshlanadi.
Akademik AA. Baykov sementning qotish jarayonini uchta — 
erish davri, kolloid holatga o ‘tish davri va kristallanish davrlariga 
bo‘ldi. Oxirgisi sement xamiri mustahkamligining o‘sishi bilan 
ifodalanadi.
252

---