Ashyoshunosligi

yengil g‘isfatlar A, B va V kabf
uch sinfga bolinadi, 
ya’ni, sinf A-700 dan 1000 kg/m 3 gacha, 
B-1000 dan 1300 kg/m3 gacha, V-130G dan 1450 kg/m3 gacha. 
Siqilishdagi mustahkamligi bo£yicha A sinfi — 75, 50, 35, B 
sinfi — 75, 50 va V sinfdagi g‘ishtlar esa 100, 75, 50 marka- 
larga bo‘linadi.
A nón va sifatli g ‘isht
uchun tayyorlangan loyga ko‘mir 
chiqindisi bilan tarkibida kalsit bolgan bazalt tog‘ jinsi qo‘shilsa, 
suglinokdan ishlangan oddiy g'ishtga ni abatan kuydirish harorati 
50—80°C ga kamayadi, ya’ni 980—1000°C ni tashkil etadi. 
Energiya tejamkorligi 4,5% ni tashkil etadi. Bunday gvishtning 
markasi M200 ga, muzlashga chidamliligi Muz25 siklga, tuzga 
chidamliligi esa 10—13 siklga teng. Bunday samarali g‘ishtnmg 
afzalliklari shundan iboratki, undan devorlarning qalinligíni 
kichraytirish mumkin, umumiy xomashyo xarajati 40% gacha 
kamayadi.
Xorijiy davlatlarda ishlatiladigan
devorbop sopol ashyolarning
katta- 
kichikligi, shakli va xossalari bir xil 
emas. Chet davlatlarda chiqariiadigan 
g‘ishtlaming markasi 125...600 ga teng.
Masalan, Qlmoniya standartlariga ko‘- 
ra, devorbop oddiy va samarali g‘ishtlar 
14 xil o ‘lcham da (240x115x52...
490x300x238) va M40 dan M280 gacha 
markalarda chiqariladi. Yengil vazndagi 
bo‘shliqli devorbop g‘isht va toshlar 
M20 dan M280 gacha boMgan marka­
larda ishlab chiqariladi.
Zichligi 600—1000 kg/m3 bo‘lgan bunday yuqori mustahkam 
g‘isht va toshlaming siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 360, 
480 va 600 kg/stn2 ga tengdir. Binolaming ichki pardadevorlarini
9.3-rasm. G‘isbtning yangi
shakli
191

---

qurishda o‘lchamlari 330x170x40...945x320x115 mm ga teng 
g‘isht, tosh va plitkalar ishlatiladi.
Xorijiy davlatlarda bir tomoniga ariqchali shakl berilgan, 
umuman, qorishma ishlatmasdan devor qurishga mo‘ljallangan 
pardozbop g‘ishtlar ishlab chiqarilayotgani m a’lum. Bunday 
g‘ishtlardan katta o ‘lchamdagi bîoklar, tovushdan saqlovchi 
g‘ishtlar va boshqa devorbop buyumlar ishlab chiqarilmoqda.
Hozirgi kunda gollandiyalik mutaxassislar tomonidan g‘isht 
yelimi ham ishlab chiqarilgan. Bunday yehm bilan yopishtirilgan 
g‘ishtlarning mustahkamligi scmentli qorishmalarga nisbatan ancha 
yuqori. Sement qorishmasining qalinligi 10—12 sm bo‘lsa, 
yelimning qalinligi atigi 2 mm ga teng. Afsuski, hozirgacha bunday 
shakllar beruvchi g‘ishtlar yo‘q, lekin me’mor, dizayner va 
muxandislar yangi turdagi yelim va g‘ishtlarni yaratish ustida 
ishlamoqdalar.
Jumladan, g‘ishtning yangi shakli bo ‘yicha Amerikaning 
№ 4124961 patentini misol qilishim iz mumkin. Bunday 
g‘ishtlarning afzalliklariga quyidagilar kiradi: devor qurish kam 
mehnat talab qiladi, terilgan g'ishtlar bir-biri bilan mustah- 
kam yopishadi, estetik xossalari yaxshilanadi, ular pardozbop 
b o ‘lgani u c h u n suvoq q ilin m ay d i. U larn in g o ‘lch am i 
222x111x55 mm ga teng.
Pardozlashda ishlatiladigan fasad-
bop qoplama sopol ashyolardan
to‘g ri 
shaklli, bir tekis rangdagi g‘isht va 
sopol toshlar ko‘p ishlatiladi. Fasadbop 
qoplama g‘isht va toshlar shakliga va 
ishlatilishiga ko‘ra bir qatorga va bur- 
chaklarga teriladigan xillarga ajratiladi.
Bunday g'ishtlar 150, 100, 75 
markalarda chiqaziladi. Ularning suv 
shimuvchanligi 8—14%, muzlashga 
chidamliligi 25 sikldan kam boMmasligi 
kerak. Har xil rangli qoplama sopol 
buyumlar, asosan, nam usul bilan 
tay y o rlan ad i, yuqori sifatli loy
192

---

qorishmasi bo‘lgan taqdirda esa niiri quruq usul ham ishlatiladi