Ashyoshunosligi

D. I. ,
Tojiyev 
F.X.,
Ismatov A. va boshqalar katta xizmat 
qiidilar. Qurilishda ishlatiladigan sopol 
ashyolar zichligiga ko‘ra, ikki guruhga 
hoMinadi: g‘ovak va zieh. G ‘ovak sopol 
ashvolarga suv shimuvchanligi 5% dan 
ko"p bo‘lgan buyumlar kiradi.
Masalan, turli g‘ishtlar, pardozbop 
sirlanmagan qopiama sopol plitkalar, 
oqova suv drenaj quvurlari, cherepitsa, 
keramzit, g‘ovakli sopol buyumlar va h.k.
Zieh sopol ashyolarga suv shimuvchanligi 5% dan kam bo‘Igan 
buyumlar kiradi. Bunday buyumlarga sirlanmagan, ammo eritih 
qoliplangan (yo‘l qurilishida va pardozbop qopiama taxtachalar 
sifatida ishlatiladigan Winker, pol va pardozbop qopiama sopol 
taxtachalar), sirlangan (binoning old qismini qoplashda ishlatila­
digan pardozbop g‘isht, pardozbop qopiama sopol taxtachalar, 
oqova suv quvurlari) sopol buyumlar kiradi.
9.1. Sopol ashyolarifoop xomashyo
Qadimgi o‘zbek kulolchilik sanoatiga asoslangan sopol qurilish 
ashyolari va buyumlari deganda yarim kristall ashyoni tushunmoq 
lozim. Buning uchun tarkibida oson eruvehan temir oksidlari va 
qiyin eruvehan moddalar bo‘lgan tabiiy tuproqni mineral qo‘shii- 
malar bilan qorishtirib tayyorlangan buyumni yuqori haroratda 
kuydirganda oson eruvehan moddalar erib qolganlarini o‘zaro 
bog‘laydi va natijada sopol hosil bo‘ladi. Sopol buynmning erigan 
qismi (ichki tuzihshidagi) sopol cherepogi deyiladi.
Tabiatda juda ko‘p tarqalgan sog‘ tuproq sopol buyumlar ishlab 
chiqarishda birdan-bir xomashyo hisoblanadi. Loyning asosiy 
tarkibi - Si02 -
40-50%, 
A120 3 -
40-50%, 
Fe20 3 - 9-15%, 
MgO — 0,9—
4,0%, 
CaO — 0,5—2,5%, Na20 va K20 kabi oksidlar 
miqdorining o‘zgarishi bilan uning fizik-mexanik xususiyati,
9.1-rasm. Sopoi-temirdan