Ashyoshunosligi

Oltingugurt-sement
(OGS). Oltingugurt (S) - mineral tabiiy 
tosh holatda uchraydi. Gaz va neft tarkibida ham bo‘ladi. S ga 
kukun to ‘ldirgich (disiklopentadiyen, dipenten) va plastifikator
259

---

qo‘shib, oltingugurt-sement olinadi. Oltingugurtli tabiiy toshni 
tuyib, uni 119—125°C da eritib olinadi, Neft va gazni tozalashda 
oddiy oltingugurt ajraladi.
OGS — obdan tuyilgan qo‘shilma (kvars qumi, bazalt, diabaz, 
andezit, asbest) bilan OG ni (tarkibi 40:60 nisbatda) eritib, 1,5— 
4% plastifikator qo‘shilgan bog‘lovchi. Qattiq, kristall tuzilishda, 
sariq, suvda erimaydi. 119°C da eriydi. Qattiqligi 1 -2 , chidamli, 
m o‘rt, 247—266°C da yonadi. Haqiqiy zichligi p —1 ,5 -2 ,5g/sm3, 
Rsj=42—
56MPa. OGS asosidagi og‘ir beton: = 2,3—2,4g/sm 3, 
Rsi —
30—35MPa ega. Y o‘l qurilishida asfalt-beton qorishma va 
chidamli beton olishda OGS qo‘shiladi. Qurilish ashyolarining 
mustahkamligi, chidamliligini oshirish uchun oltingugurt bilan 
shimdiriladi.
TAQIda bajarilayotgan ilmiy ishlardan biri, oltingugut bilan 
betonning mustahkamligini, muzlashga va zararli m uhit ta ’siriga 
chidamliligini oshirishda Professor Kasimov E.U. tavsiyasiga 
ko‘ra qo‘llash katta sam ara berishi ilm iy-am aliy tom ondan 
isbotlandi. Oltingugurt kukunini beton qorishmasiga qo‘shib, 
texnologiya jarayonlari o ‘zgarmay ishlangan buyumlarni 120°C 
da 20—25 daqiqa qizdirilsa, ularning mustahkamligi 45—50% 
ga oshishi, muzlashga chidamliligi esa 3—4 barobar ko‘tarilishi 
aniqlandi.
Giltuproqli (kalsiy aluminat) sement.
Giltuproqli sement 
klinkerida A120 3 m iqdori 35—48% b o lsa — oddiy giltuproqli 
sement, 65% gacha bo‘lsa — ko‘p giltuproqli va 70% dan ko‘p 
b o lsa — maxsus toza ko‘p giltuproqli sement deb ataladi. M400, 
M500, M600 m arkalarda ishlab chiqariladi. Haqiqiy zichligi 
p = 3 —3,2 g /sm 3 ga teng. N orm al quyuqlikdagi suv xarajati 
23—28% ni tashkil etadi. Quyuqlanishining boshlanishi 30 daqiqa, 
oxiri 12 soat, kirishmaydi. Mustahkamligi 24 soatda 23 MPa, 
3 kundan keyin 40 M Pa ga teng. Tez qotadi. Shu tufayli zudlik 
bilan avariya bo‘lgan inshootlami ta’mirlashda keng ishlatiladi. 
Oq aluminatli giltuproq sementli betonni 2000°C da ishlatsa ham 
boladi. Suv ta’siriga, zararli muhitga chidamli.