Ashyoshunosligi

10.7. Silikonll «aqlli oynalar»
Pensilvaniyalik olimlar silikonli moslashuvchan yangi «aqlli»
oynalar ishlab chiqardilar.
Hech kimga sir emas, me’moriy 
estetikadan tashqari, derazalar bino va inshootlarning atrof-muhit 
bilan hamnafasligi va energiya samaradorligi derazalarning 
shamol, yomg‘ir, sovuqva issiqdan himoya va ichki makonimizni 
yoritish va himoya qilish vazifalarining bajarilishiga bog‘liq. 
Shuning uchun olimlar va ishlab chiqaruvchilarning 
«aqlli»
oynalami qobiliyatli qilib yaratishlari, o‘zgaruvchan ehtiyojlar 
uchun ularning xususiyatlarini moslashtirish va sozlashlari ajabla- 
narli emas.
Pensilvaniya maktabining Muhandislik va amaliy fanlari 
professori Shu Yang bu sohada birinchi kashfiyotchilardan emas,
lekin u «aqlli» oyna yaratish bilan bir 
vaqtning o‘zida tubdan yangi va juda 
oddiy yondashuv qildi.
Shaffof silikon taxtaga
nanoskopik 
shisha munchoqlarni singdirish yo‘li 
bilan u va uning hamkasblari asos 
cho‘zilganda xira bo‘ladigan shaffof 
yangi ashyolar ishlab chiqarishdi. Bun- 
day ashyo ikki ta deraza-sh ishaning 
orasida siqib qo‘yilgan boiib, uni dvigatel 
bilan cho'zsa bo‘ladi, yoki derazada 
jalyuzi singari o ‘rnatilgan bo‘lishi va 
qo‘lda tortihshi mumkin.
10.11-rasm. Yangi aqlli
oyna
220

---

Shisha munchoqlarining aks etish koeffitsiyenti silikon 
varaqning shu parametrlariga qanchalik mos bo‘Isa, tinch holatda 
«aqlli» shisha butunlay shaffof ko‘rinadi. Asos cho‘zilganda atrofida 
havo cho'ntaklari paydo bo‘ladi. Havoning aks etish koeffitsiyenti 
shishanikidan farqli, shuning uchim munchoqlar ko‘rinib qoladi 
va ashyo xira bo‘lib qoladi.
Olimlaming fikricha, ular ishlab chiqqan texnologiya qoliplarni 
ishga solib silikonga munchoqlarni singdirib, umuman olganda, 
bu «aqlli» oynalarning estetik qiymatini oshiradi hamda ularning 
cho‘zilishidagi xiralik darajasini va yorugTik to ‘lqiniarining 
(ulirabinafsha yoki infraqizil nuriar) kerakli uzunligini boshqarish 
imkonini beradi.
Tadqiqotchilar ushbu ashyo quyosh nurlarini yutmasdan, 
ularni qaytarib, haddan tashqari issiqlikdan derazaning himoyasini 
ta’minlaydi, deb ta’kidlaydilar.
«Aqlli» derazalar boshqa texnologiyalardan farqli bo‘lib, elektr 
sezgir kimyoviy moddalardan foydalanishi mumkin bo‘lgan va 
asta-sekin tuzihshi turli bo‘lgan ashyolarning yorugMik sinishi 
ta’siri yordamida oynaning rangini o‘zgartirishiga imkon beradi.