Ashyoshunosligi

10.1. Shishabop xomashyolar
Shisha va shisha buyumlar tasnifiga ko‘ra quyidagi guruhlarga 
bo‘linadi: kimyoviy tarkibiga qarab, oksidli (silikatli, kvarsli, boratli, 
fosfatli va h.k.) va kislorodsiz (galogenli, nitratli va h.k.) shishalar. 
Ishlatilishiga qarab, qurilishbop va texnik (kvarsli atom va nur 
texnikasibop shisha optika, chiniqtirilgan, ko‘p qatlamli va h.k.) 
shishalar bo£ladi.
Shisha
— yuqori haroratda eriydigan mineral (modda)laming 
qayta sovutish yo£li bilan tayyorlanadigan yuqori mustahkam, 
amorf modda. Shisha izotrop xossaga ega va uning erish harorati 
aniq emas. Shishani tashkil qiladigan asosiy oksidlar miqdori — 
kvars Si02 80% gacha, NaO 15% gacha, CaO — 25% gacha 
boladi.
Eritiladigan shishabop xomashyoning kelib chiqishi va tarkibi- 
dagi minerallaming xillariga ko£ra shisha eritma (asosan, kvars 
qumi va boshqa cho‘kindi tog£ jinslari); toshli (magmatik va 
cho‘kindi tog£ jinslari) va toshqolli eritma (sanoat toshqoli va 
ashyo xossalarini yaxshilaydigan qo£shilmalar) guruhlariga 
bo‘linadi. Asosiy mineral xomashyolardan tashkil topgan shisha 
tarkibida kvars qumi, soda, dolomit, ohaktosh, potash, natriy 
sulfat mavjud. Rangli shishalarni olishda ko£k rang beruvchi xrom, 
havo rangli kobalt, binafsha rangli marganes, jigarrangli temir 
oksidi va h.k. ishlatiladi. Eritish oldidan xomashyoga 1.5—20% 
shisha kukuni qo£shiladi.
Shisha — amorf, ya’ni bir jinsli modda. Uning siqilish yoki 
egilishidagi mustahkamhgi uning tuzilishiga bog'liq emas. Shuning 
uchun va umuman, bir jinsli bo£lganligi sababli shishaning
202

---

imislahkamligi hamma yo‘nalishi bo‘yicha bir xil bo‘ladi. Shisha 
ishlab chiqarishda ishlatidigan xomashyolar shartli ravishda asosiy 
v.i qo‘shimcha turlarga bo‘linadi. Shisha ishlab chiqarish uchun 
xomashyo turlari 
10.1-jadvalda
keltirilgan.