Ashyoshunosligi

to
‘sin; 10 — qizdirish.
10.2. Qwrilishda ishlaiiladigau shssha та shisha
huyumlanung turlari va xossalari
Shisha buyumlari sifat ko‘rsatgichiga ko‘ra markalarga boMinadi 
(10.2-jadval)
va ular qurilishda keng kolamda ishiatilishi:
— deraza uchun, qalinligi 2—6 mm, yoruglik o'tkazishi 84— 
90% ga teng.
— vitrina uchun, shisha taxtaning qalinligi 5—15 mm, olchami 
3,5x4,5m ga teng bo‘lishi kerak.
205

---

— ko‘cha chiroqlari va sanoat binolari uchun har turli rangdagi 
xrom va nikel bilan qoplangan hamda ternir sim panjarali shisha, 
nurni kam o‘tkazadigan (20-25%) g‘adir-budir, notekis shisha 
taxta (list)lar oyna-romlari qoplashda ishlatiladi;
— tez qizdirib va asta-sekin sovitish bilan chiniqtirilgan shisha 
sanoat derazalari zarb va titratish ta’sirida boladigan bino qismlari 
va avtomobil sanoatida ishlatiladi.
— shisha tolalari — pishiq ingichka tolali (5—6 mkm) ashyo. 
U issiq va tovushni kam o'tkazadigan ashyolar oîishda qollaniladi, 
ichi bo‘sh yumaloq donali har xil rangli shisha yengil suvoqbop 
qorishma olishda to‘ldirgich sifatida, shuningdek, sliisha plastik 
buyumlar olishda ishlatiladi.
— kremnezit — shisha plitkalari yuzasi silhqlangan tog‘ jinslariga 
o'xshash, rangli, yaltiroqmas. Bunday shisha plitkalari jamoa 
binolarini, foye va vestibyullami pardozlashda ishlatiladi.
— shisha siniqlarini eritib qoliplab silliqlangan, o‘lchami 
150x150 mm va 10x75 mm li plitkalar yuzasi sirlangan xillari 
sanitar-gigiyenik talablari yuqori bo‘lgan binolarda qo‘llaniladi. — 
2 yoki 3 ta shisha oynalar orasi 15—20 mm havosi so‘rilgan germeîik 
shisha qatlamli paketlar deraza rom va eshiklar tayyorlashda ko‘plab 
ishlatilmoqda. Ular muzlamaydi, deyarli terlamaydi, oynalash 
jarayonini arzonlashtiradi va yog‘och ashyolaming ishlatilishini
1,5—2 baravar kamaytiradi.
— siqilishga bo‘lgan mustahkamligi 700—1000 MPa, egilish- 
dagi mustahkamligi esa 35—85 MPa ga teng chiniqqan shishaning 
niexanik xossalari oddiy shishaga nisbatan 3—4 baravar katta.
— shisha mo‘rt ashyodir. MOOS o‘lchami bo‘yicha oddiy 
silikat shishalarning qattiqlik ko‘rsatkichi 5.7, kvarsli shishaniki 
yuqori.
— texnologik xossalariga ko‘ra, shishaga mexanik usulda ishlov 
berish oson. Shishani plastik quyuq holatida (900—1100°C haro- 
ratda) havo bosimi bilan shishirish, cho‘zish, bosim bilan qoliplash 
mumkin.
Toshqol (shlak) —
ternir rudasini eritganda suyuq ternir 
qozonning ostiga cho‘kadi, qolgan jinslar esa ternir eritmaning 
ustida qalqib turadi va u toshqol deb ataladi. Toshqolni erigan
206

---

Iiol,Hila qoliplarga quyib asta-sekin sovitilsa, juda arzón, hartomon-
l.un.'i pishiq va sifatli quyma tosliqol toshi hosil boladi. Quyma 
lo'.liqol toshi quymatoshsingari yuqorimustahkam, deyarlibarcha 
/a cari i inuhitda buzilmaydigan y o l qoplamalaribop mustahkam 
\liiib yengil, serg‘ovak issiqlikni saqlovchi ashyolar ham olish 
mmnkin.
Toshqol tolalari
erigan toshqolni yuqori havo bosimida purkab
• »lingan issiqlikni kam olkazadigan o la ingichka tolaü ashyo sifatida 
Ishlatiladi.
Termozit —
erigan toshqolni suv buglda ko‘pirtirib va tez 
sovitib olingan serg‘ovak toshqol perrizasi. Yengil betonlarda to!i- 
ilirgich sifatida qollaniladi. Erigan toshqolni maxsus qolipga 
<|iiyishdan oldin p o lat sim panjara joylanadi va har xiJ shakllarda 
annaturali termozit buyumlar ishlab chiqariladi.