Ashyoshunosligi

Ishqalanishga chidamliligi va eskirishi.
Tabiiy toshlar 
pardozlash ishlarida polbop taxtalar va zinapoya kabi buyumlar 
tayyorlashda ishlatiladigan xillari yuqori mustahkam, ishqalanishga 
chidamh bo‘lish kerak. Mayda kristall toshlarni ishqalaganda ular 
juda silliq bo‘lib ketadi. Shu sababli zinapoya va polbop taxtalar 
uchun o‘rtacha yiriklikdagi tabiiy toshlar ishlatiladi.
Tabiiy tosh ashyolarining uzoqqa chidamliligi bir qator fizik, 
mexanik va kimyoviy xossalariga bog‘liq. Bularga g‘ovaklik, suv
168

---

shimuvchanlik, muzlashga chidamlilik, mustahkamlik, ishqaianish 
va kimyoviy chidamlilik ko‘rsatkichlari kiradi. 
8.1-jadvalda
qoplama 
plitalar sifatida ishlatiladigan tabiiy toshlarning uzoqqa chidamlilik 
bo‘yicha guruhlari berilgan.
0 ‘tga chidamli
tosh ashyolaming mineralogik tarkibi katta 
ahamiyatga ega. Tosh ashyolar tarkibidagi gips 20°C da, ohaktosh 
()00°C da buziladi. Granit va porfirlar yuqori haroratda kengayishi
1
1 
isobiga yoriladi.
Qattiqlik.
Tabiiy tosh ashyolaming qattiqligini aniqlashda 
Moosning qattiqlik shkalasidan foydalaniladi 
(8.8-rasm).
8. l-jadval
Tabiiy toshlarning chidamlilik ko‘rsatkichi
Uzoqqa
chidamlilik
bo‘yicha guruhi
Tabiiy toshlarning tun
Uzoqqa chidamüfigi, yil
Buzilishning
boshlanishi
Bnzilishning
davomiyligi
0 ‘ta uzoqqa 
chidam li
Kvarsit, kichikva o ‘rtacha 
zarrali granit
6.50
1500 dan 
ko‘p
Uzoqqa chidamli
Katta zarrali granit, 
labradorit, siyenit, gabbro
2 5 0 -3 5 0
650-1000
O 'ríacha uzoqqa 
chidamli
Oq va kulrang m arm ar, 
zieh ohaktosh va dolom it
7 5 -1 5 0
200-400
U zoqqa 
chidamliligi kam
Rangli m arm ar, gips, 
g ‘ ovak ohaktosh
2 0 -7 5
5 0 -2 0 0
¡
Maxsus tanlab olingan 10 xil mineral qattiqlik shkalasida 
shunday joylashganki, navbatdagi mineral bilan o‘zidan oldingi 
mineralga chizilganda iz qoladi, lekin uning o'ziga shu mineral 
bilan chizilganda iz qoldirmaydi.