Асадуллаев М. М., Асланова С. М. Асаб касалликлари пропедевтикаси

6.6.2.2. Васкуляр захм
Марказий нерв тизимининг кечки зарарланишларидан бири васкуляр захм ҳисобланади, бунда яллиғланиш ва продуктив табиатдаги ўзгаришлар томир деворида пайдо бўлади. Мия пардалари интактлигича қолади. Сифилитик артериит битта томир ёки унинг шаҳобчалари билан чегараланиши мумкин, бироқ у кўпгина, асосан майда томирларда ривожланиши хам мумкин. Касаллик инсультга ўхшаб кечади, бунда дастлаб мияда қон айланишининг ўтиб кетувчи характердаги бузилиши кузатилиши мумкин. Томирларнинг кўплаб зарарланиши натижасида такрор инсультлар янгидан-янги ўчоқли симптомлар пайдо бўлиши билан ривожланади.
Гемипарезлар, гемиплегия сезгининг бузилиши, афазия, хотиранинг бузилиши, ишемия ўчоғига алоқадор альтернирловчи синдромлар шунингдек, кечки менинговаскуляр захмда ривожланади, унга ҳам умумий мия, ҳам менингиал симптомлар хос.
Кечки нейрозахмнинг замонавий турларига кечки кўз қорачиғи моносиндроми киради, у ҳозирги кунда одатда алоҳида битта ўзи учрайди. Беморларда анизокория, кўз қорачиқлари шаклининг икки томонлама ўзгариши, Аргайл Робертсон синдроми топилади. Кўз қорачиғи моносиндромининг товон (ахиллов) ва тизза рефлексларининг йўқолиши, юза ва чуқур сезги бузилишининг қўшилиши претабес ёки кўз қорачиғи синдроми деб аталади.
Д и а г н о с т и к а. Нейрозахм кечки аломатларида ташхислаш асосан жуда кўп ўчоқларга ва симптомларнинг қанчалик намоён бўлганига қараб қўйилади. Уни бош мия томирлари атеросклерози, гипертония касаллиги, тарқоқ склероздан қиёслаш керак. Бироқ атеросклероз ва захм, айниқса кекса беморларда қўшилиб келиши мумкин. Нейрозахм ташхислашсида цереброспинал суюқликни текшириш алохида аҳамиятга эга, текширишларда оқсил миқдорининг меъёрдан ошиши (0,5-1 г/л), бироз мононуклеар цитоз (20-70 ҳужайра 1 мклда) топилади. Бироқ серологик реакцияларнинг стандарт комплекси (Вассерман, Кан, Закс-Витебск) фақат 40-50% ҳолларда мусбат бўлади, холос. Шу сабабли, классик серологик реакциялар билан бир қаторда оқиш трепонемаларнинг иммобилизацияси ва цереброспинал суюқлик реакцияси ҳамда бошқа анча сезгир ва специфик реакциялар катта рол ўйнайди. Улар касалликни (коллагенозлар, туберкулез, лимфогранулематоз, ўсмалар, тарқоқ склероз, зардоб касаллиги, безгак ва ҳоказо) истисно қилишда катта аҳамиятга эга бўлади. Баъзи ҳолларда ex juvantibus даволаш ташхислаш масаласини узил-кесил ҳал қилишга ёрдам беради.