Asadov Mironshohning "Operatsion tizimlar"

Tizimli dasturlar amaliy dasturlar bilan birgalikda bajariladi va ular kompyuterning – markaziy prosessor, xotira, kiritish-chiqarish kabi resurslarini boshqarishga xizmat qiladi.
Tizimli dasturiy ta’minot strukturasi.
Bu dasturlar umum foydalanuvchili bo’lib, ular barcha kompyuter foydalanuvchilari uchun mo’ljallangan bo’ladi. Tizimli dasturlar shunday ishlab chiqiladiki, ular amaliy dasturlarni kompyuterda samarali ishlashini ta’minlaydi

Tizimli dasturlar sinfi dasturiy ta’minotiga quyidagi guruhlar mansub bo’ladi:

1. 
   Operatsion tizimlar, kompyuterda hisoblash va qayta ishlash jarayonlarini ta’minlash, kompyuterni tezkor va diskli sohalari resurslarini taqsimlash, foydalanuvchini dasturini yuklash va unda ishni yakunlash, foydalanuvchini kompyuter bilan muloqat usullarini (interfeys) tashkil qilish kabi funksiyalarini amalga oshiradi. Masalan, MS DOS, Windows' 95' 98’ 2000’ XP’ 2007 vista’ 2008, 2010, Unix, Linux, Mac OS, OS/2.
   
2. 
   Drayverlar – yangi qurilmalarni kompyuterga ulashni ta’minlovchi, kiritish- chiqarish qurilmalari va operativ xotirani boshqaruv vazifalarini amalga oshiruvchi maxsus dasturlardir. Shuningdek, vidiyeokarta, grafik tezlatkich, CD-ROM, DWD-ROM, klaviatura, sichqoncha, modem, tarmoq kartasi kabi qurilmalarni ishlashi ham drayverlar orqali oshiriladi.
   

3. Operatsion qobiqlar: WinCOM, Total, Norton Commfnder.

4. 
   Utilitalar - kompyuterni tarkibiy qismlariga xizmat ko’rsatishni ta’minlovchi va maxsus dasturlar. Ko’p hollarda utilit dasturlarning quyidagi tiplari ishlatiladi:
   

• 
  nusxalash, u kompyuterning qattiq diskidagi kerakli axborotlarni, disklarga va boshqa axborot tashuvchilarga tezkorlik bilan nusxalashni amalga oshiradi;
  
• 
  rusifikatorlar - boshqa dasturlardagi harflarni rus alifbosida ishlashga moslashtiradi
  
• 
  kompyuterni diagnostika qilish dasturlari – ShKning konfigurasiyani tekshirish, disklar difektlarini aniqlash, diskdagi berilganlarni yo’qolishini oldini olish kabi vazifalarni amalga oshiradi;
  
•