Асаб тизимини текшириш усуллари (методик қўлланма) Тошкент – 2002

Ўзбекистон Республикаси Соглиқни Сақлаш Вазирлиги
Тошкент Тиббиёт Академияси

Асаб тизимини текшириш усуллари

(методик қўлланма)

Тошкент – 2002

Асаб касалликларига ташхис қўйишда асаб тизимини клиник текшириш биринчи даражали аҳамиятга эга. Кўпинча, асаб тизими зарарланган беморларга топик ташхис қўйишда асаб тизимининг анатомо-физиологик хусусиятларини билиш жуда муҳим роль уйнайди.

Шунинг учун қуйида асаб тизимини текшириш усуллари марказий ва периферик асаб тизимини морфофункционал хусусиятларини назарда тутган ҳолда тузиб чиқилди ва умумий амалиёт шифокори, ҳамда олий маълумотли ҳамширалар учун ҳавола қилинади.
Бош мия нервлари (БМН) ни текшириш усуллари
I жуфт БМН (n. olfactorius) сезувчан нервлар.

Одам ќидлаш орқали турли ҳидларни (овқатнинг ҳидини, гулнинг ҳидини ва б.қ.) ажратади .

ҳид билишнинг камайишига - гипосмия, ҳидлашнинг йўќолишига -аносмия, билишнинг кучайишига - гиперосмия, ҳидлашнинг бузилишига (извращение) дезосмия ёки парасмия деб аталади.
ҳидлашни текшириш усуллари:
ҳид билишни кучсиз хидга эга бўлган (камфора ёги, валериана суюқлиги, тиш пастаси ва б.қ.) моддалар орқали текширилади. Кучли ҳидга эга бўлган моддалардан фойдаланиб бўлмайди, чунки кучли ҳидлар ҳам уч тармоқли нервнинг, ҳидлов рецепторларини таъсирлайди.
Беморнинг ҳар бир бурун тешигига кучсиз хидли моддалар исхатилиб, унинг номи сўралади. Нормал ҳолатда текширилувчи ҳидни сезиб, унинг номини айтади.
Зарарланиш симптомлари: ҳид билишнинг бир томонлама йўқолиши ёки камайиши, ќидлов сугони ёки ҳидлов йўлининг (тракти) зарарланганлигидан далолат беради.


II жуфт БМН (n.. opticus)
Кўриш-бу инсоннинг энг олий сезгиси бўлиб, кўзлар орқали одам атроф муҳитдан турли маълумотлар олади. Кўрув анализатори тўрт нейрон ва ўтказувчи йўлидан иборат.
Кўришнинг қуйидаги зарарланиш турлари фарқланади: кўришнинг камайиши-амблиопия; йўқколиши (кўрлик) - амавроз кўрув майдонининг ярим йўқолиши (чап ёки ўнг) - гемианопсия; кўрув майдонининг маълум бир қисмида йўқолиши-скотома дейилади.