Arxitektura sohasida o’zbek tilida ayrim adabiyotlarning yetishmasligi va umuman yo’qligi

Архитектура соҳасида айрим адабиётларнинг етишмаслиги ёки умуман йўқлиги
Мен ушбу мақолани ёзишимдан мақсадим шуки, ҳозирги замонда биз ёшлар учун муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёзев Миромонович жуда катта имкониятлар яратиб беряптилар. Биз бундан жуда минатдормиз, албатта муҳтарам президентимиз бизга ишониб давлатимиз давлатимиз келажаги ҳақида қайғурмоқдалар. Биз ҳам у кишининг ишончини оқлаш учун жон жаҳдимиз билан уқишимиз, давлатимиз келажаги равнақи учун ўз ҳиссамизни қўшишимиз ва президентимиз яратаётган шарт-шароитлардан фойдаланган ҳолда уларнинг ишончларини оқлашимиз керак. Мен яна шуни маълум қилмоқчиманки, бўлажак архитектор сифатида бизга ўтилаётган дарслар учун бизга керакли мабаълар яъни адабиётларнинг ўзбек тилида етишмаслиги ёки умуман йўқлигидир. Ҳатто интернет тармоқларида биз талабалар ўзимизга керакли маълумотларни оломаслигимиз, уларнинг ўзбек тилда умуман йўқлиги анчагина қийинчилик туғдирмоқда. Ҳозирги пайтда архитектура соҳасига эътибор жудда каттадир. Яъни шаҳарларнинг қайта қурилиши, туризмнинг ривожланишидир. Айниқса туризмга эътибор берадиган бўлсак, ташқаридан келган меҳмон бизнинг уйимиз, ватанимиз ҳақида ижобий хулосалар чиқариб, боболаримиздан қолган меъросларни қандай кўз қорачиғимиздек асраётганмиз яхши таасуротлар олиб кетиши жуда муҳим аҳамиятга эга. Бунинг бизга ўхшаган бўлажак архитекторлардан президентимиз жуда ҳам умидвордирлар. Бунинг учун биз нафақат ўз ватанимиз архитектураси тарихинибалки бутун жаҳон архитектура тарихини ҳам билишимиз ва мукаммал билимга эга бўлишимиз керакдир. мукаммал билимга эга бўлиш учун энг аввало қўлимизда кучли адабиётлар бўлиши керак. Биз талаба ёшларнинг энг долзарб муаммоларимиздан бири бу бизни яъни бўлажак архитекторларнинг адабиётларни ўзбек тилида камлиги ёки умуман йўқлигидир. Бизга кўпроқ маълумотлар керакдир. Китоб –бу инсонни энг яқин дўстидир. Китоб бу инсон учун жанг пайтида кўлда қурол бўлиши қандай аҳамиятга эга бўлса, китоб ҳам шундай аҳамиятга эгадир. Мен бу фикримни кенг ёритиб берадиган бўлсам, жангга кетаётган аскар албатта қуролланиб юксак жанг санъатини ўрганиб ушбу қўлидаги қуролдан қандай фойдаланишни душманддан ҳимояланишни билган ҳолда жангга боради. Қуролсиз жангчи душманни енгиши амримаҳол. Худди шундай биз ҳам ҳозирги пайтда давлатимиз ривожланаётган пайтда, президентимиз бизга ишонган пайтларида, уларнинг ишончини оқлолмасак келажакда ким бўламиз? Шунча ҳаракат нима бўлади? Келажагимиз қай аҳволда қолади? Худди шундай, касалликни даволлашдан кўра уни олдини олиш афзал дегандек биз ҳозирда қўлимизда кучли қуролланиб билимни эгаллаб жангга шайлансак ғалаба албатта бизники бўлади, давлатимиз келажаги ҳам порлайди. Мени фикримча, ҳозирги пайтда архитектура соҳасида таълимни янада ривожлантириш учун адабиётларни ўзбектилида кўпайтириш лозимдир. Ҳозирги пйтда тил билиш жуда муҳим, айниқса инглис тили, рус тили ва бошқаларни билиш жуда керак, аммо ўзимизнинг тилимиз шунчалар бойки, адабиётларни ёзиб келажак авлодимизга қолдирсак ўзбек тилмизни юксакларга кўтарган бўлардик. Чет тилларни мукаммал даражада ўрганиб ундаги бор маълумотларни ўзимизнинг ўзбек тилмизга таржима қилсак мақсадга эришган бўлардик. Юксак билимга эга бўлиш ва уларни келажак авлодларимизга мерос қолдириш керакдир. Мен айтмоқчиманки, ўзимизни ўзбек тилимизда адабиётларни дарслик манбааларни маълумотларни кўпатиришимиз керакдир. Муҳтарам президентимиз Ислом Каримов айтганларидек: “Келажак бугундан бошланади” ва “Келажак ёшларни қўлида” худди шундай ҳозирги президентимиз Шавкат Мирзиёев Миромонович ҳам биз ёшларга катта эътибор берганлари бежиз эмас. Шу яқин орада Олий даргоҳларга Шавкат Мирзиёев Миромонович мингтадан ортиқ китобларни совға қилганларига жуда хурсанд бўлган эдик. Худди шундай улардан биз кенг фойдаландик ва ўз миннатдорчилигимизни билдирамиз. Шунинг учун жуъатим етиб ушбу мақолани ёзиш учун ушбу мавзуни танладим. Энди бу борада янада кўпроқ маълумотлар берадиган бўлсам, архитектура соҳаси медицина билан ёнма-ён туради,чунки медицинада инсон ҳаёти ҳақида гап борар экан, худди шундай архитектурада ҳам инсон ҳаёти ҳақида гап боради. Бу қандай бўлади? –деган савол пайдо бўлади. Бу саволни жавоби қуйидагича: мисол келтирадиган бўлсак, кунига битта бемор шифокорга ўз ҳаётини ишонган ҳолда топширса, архитекторга бир оила, ўнлаб, юзлаб, минглаб инсонлар ўз ҳаётини ишониб топширади. Сабаби архитектор қурадиган бинода битта инсон ҳам, бутун оила ҳам, ҳатто ўнлаб, юзлаб, минглаб хавфсизлиги ҳақида гап боради. Агар архитектор қурган бино мустаҳкам бўлмаса, ўша юқорида санаб ўтилган инсонлар ҳаёти хавф остида қолади. Архитектор уй, бино ёки шунга ўхшаган иншоот қурар экан у аввал ўзини ўша ерда тасаввур қилган ҳолда инсонлар хавфсизлагини биринчи ўринга қўйиб ва қулайлик томонларини ҳисобга олади, кейин шу бинони лойҳалайди. Ҳозирги пайтда яқин кунларда ишбилармон тадбиркорлар томонидан қурдирилган турар-уй жойлар “Замон” информатцион дастуридакўзсатилганидек, ушбу бинолар деворларини оддий гипсакартон материалларидан фойдалангани, кўплаб камчиликлари, хатоликларибу жуда ачинарли ҳолдир. Улар халқ учун хизмат қиламиз деб давлатга кўп зара олиб келдилар. Чунки унга кетган сарф-харажатларчи, ушбу бинода яшайдиган ўнлаб, минглаб инсонлар ҳаётичи? Улар бу ҳақида наҳотки ўйлашмади, наҳотки қайғуришмади? Касални яширсанг истмаси ошкор қилади деганидек, ушбу ишлар ҳам ҳаммаси куни келиб ошкор бўлди. Худди шундай хатолар бўлмаслигини олдини олишимиз, бунга умуман йўл қўймаслигимиз керакдир. Бунинг учун давлатга халқга юксак малакали етук бизга ўхшаган бўлажак архитектор кадрлар керак. Биз юксак билимни эгаллашимиз, юксак малакали кадр бўлиб етишимиз учун қўлмизда кучли адабиёт керакдир. Келажакда биз қурган уйлар мустаҳкам, чиройли, замонавий, халқ учун узоқ хизмат қила оладиган бўлиши керакдир. Ўша чет элдаги архитекторлардан бизларни ҳам кам жойимиз йўқ. Президентимиз бизларни улардан зиёд қилиб шароит яратиб қўйганларки, кам қилмаганлар ва кам қилмайдилар. Ислом Каримов таъкидлаганларидек: “биз ҳеч кимдан кам эмасмиз ва кам бўлмаймиз.” Худди шундай биз шундай биз бошқалардан устун бўлишимиз керакдир. Бунинг учун янада кўпроқ китоблар айниқса, ўзбек тилда дарсликлар керакдир. Мана яна архитектурага қайтадиган бўлсак, бизнинг аждодларимиз қурган биноларга эътибор берайлик. Айниқса Темурийлар даврига назар ташлайдиган бўлсак, буюк бобокалонимиз Сохибқирон Амир Темур шундай деганлар: “Агар биз ҳақимизда маълумотга эга бўлмоқчи бўлсангиз, биз қурган биноларга назар ташланг”. –деб айтганлар. Улар бу гапларни бежизга айтмаганлар. Чунки улардан қолган олтиндан қиммат архитектура ёдгорликлари жаҳонга тенгсиздир. Амир Темур қайси давлатга юриш қилса ва босиб олса, ўша давлатдан моҳир ҳунарман-у меъморларни олиб келганлар. Буни қарангки, ушбу муқаддас қадамжолар ҳозирда ҳам бизларни юксакларга кўтариб хизмат қилиб келмоқда. Чунки биз бемалол айта оламизки, бизда шундай муқаддас обидалар-у, бинолар бор деб. Ўша давр меъморчилигини ўрганар эканмиз. Қанча ўргансак шунча камдир. Чунки у бинолар шундай қурилганки, уларнинг мустаҳкамлиги ўн асрлардан бери ўзининг ҳашамдорлигини, гўзаллигини йўқотмайди. Ҳозирда қурилаётган биноларимизга қаранг ўзини сифатини бир йилга бормай йўқотмоқда. Бунга сабаб нима деб ўйлайсиз? Албатта яна шунга келиб тақалади. Яни керакли билимга эга эмаслик ва бу билимга эга бўлиш учун китобларни камлиги ёки умуман йўқлигидир.
Бизларга ҳозирда “Архитектуравий бионика” деган фан ўтилади. Бу фан ўз номи билан айтиб турибдики, табиат билан билан архитектуранинг ҳамоҳанглигдир. Яни табатдаги жисмлар шаклини, тузилишини, кесиб, қирқиб, ихчамлаштириб архитектурага қўллашдир. Бу фанни юксак даражада ўрганиб, замонавий бинолар қуриш, дунёга жаҳонга ўзимизнинг янги архитектурамизни яратган ҳолда тадбиқ эта олиш учун мукаммал даражада ўрганишимиз лозимдир. Аммо бу фанни ўзлаштришимиз учун бизга ўзбек тилида адабиётлар кам деярли йўқ десак адашмаймиз.
Яна бир мисол келитрадиган бўлсак, “Архитектура тарих” фанини мисол келтирамиз. Бу фан архитектор учун жуда муҳимдир. Ислом Каримов айтганларидек: “тарихни билмаган ватанини тамайди, ватанини танмаган –ҳеч ким бўла олмайди” биз нафақат ўзмиз тарихимизни балки жаҳон архитектурасини ҳам юксак даражада ўрганишимиз керак. Аммо биз юксак даражада билим олишимиз учун, бизга керакли адабиётлар ўзбек тилида ҳам, умуман йўқ деб айта оламиз. Шунинг учун ушбу муаммони долзарб деб ҳисоблаган ҳолда, адабиётларни кўпайтиришимиз лозим. Чет тилларни мукаммал даражада ўрганган ҳолда ёшлар билимни олиши учун, юксак малакали кадрлар сони кўпайиши давлатимиз келажаги равнақи йўлида бу муаммони ўйлаб кўриб, ўша чет тилдаги китобларни ўзбек тилига таржима қилиб ўз ҳиссамизни қўшиб, китоблар сонини кўпайтирайлик. Дарсликларни кўпйтириш лозим деб ҳисоблайман. Шахсан ме бу дарсликларга бўлажак архитекторлар жуда муҳтож деб ўйлайман. Чунки билимга чанқоқ талабалар билимни қандай эгаллайди. Албатта кўп китоб ўқиган ҳолдава ўқиган нарсаларни тажрибада амалага қўллаган ҳолда давлатимиз равнвқига ўз ҳиссаларини қўшади.
Бу дарсликлардан ташқари кўплаб дарсликларда ўзбек тилида адабиётлар кам ёки умуман йўқ десак ҳам бўлади. Мен ушбу мақоламда бор йўғи айримларни мисол келтирдим холос. Ушбу мавзуни мен барча талабалар учун жуда катта муаммо деб ҳисоблайман. Ҳозирги пйтда ушбу дарсликларни ўзбек тилида адабиётларни кўпайтириб бу муаммони ҳал қилиш лозимдир. Бу билан биз юксак натижаларга эришамиз деб ўйлайман. Ҳар бир инсон кўриб, билиб ўз камчилигини тўғирласа у инсон юксаликга эришади. Албатта, ушбу китобларнинг камлиги бу бизнинг камчилигимиз экан, келинг шу камчилигимизни тўғирлаб, давлатимиз равнақига ўз ҳиссамизни қўшайлик.