Arshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

Tijorat banklariga nisbatan o’rnatilgan majburiy zaxira siyoati.
Markaziy bankning pul-kredit siyosatini asosiylaridan biri tijorat banklariga o’rnatgan majburiy zahiralar siyosati hisoblanadi. Markaziy bank ushbu siyosati orqali, birinchidan, banklarning resurslarini cha\egaralashi natijasida iqtisodiyotda pul massasini tartibga soladi, ikkinchidan, bank iqtisodiy jixatdan to’lovga layoqatsiz holatiga tushib qolgan paytda, qisman bo’lsada uning mijozlarining manfaatlarini himoya qiladi. Tijorat banklari majburiy zaxiralarga mablag’ni “O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki to’g’risida” gi QONUNNING 28-moddasi, “Banklar va bank faoliyat to’g’risada”gi Qonunning 24-moddasiga asosan Markaziy bank tomonidan 2000 yil 25 martda ishlab chiqilgan “Banklar tomonidan Markaziy bankda majburiy xizmatlarni deponentlash tartibi to’g’risida” gi 449-sonly Nizom asosida o’tkazadi. Majburiy zaxiralarning obyektlari bo’lib, tijorat banklari tomonidan jalb qilingan mablag’lari hisoblanadi. Banklar chet-el valyutasidagi mablag’lar jismoniy shaxslar depozitlari, deposit va jamg’arma sertifikatlari, ipoteka obligatsiyalari chiqarish yo’li bilan jalb qilingan mablag’lar hisobidan zaxiralarni amalga oshirmaydi. Banklar yoki ularning filiallari har biro y boshlangandan so’ng uch ish kuni mobaynida Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmasiga bank rahbari va bosh buxgalteri imzolagan majburiy zaxiralar hisob-kitobini taqdim etad. Bunda bankning jalb qilingan mablag’larning hajmi oshishi natijasida zaxiraga qo’shimcha o’tkazish yoki jalb qilingan mablag’lar hajmining kamayishi natijasida oldin zaxiraga o’tkazilgan summaning bir qismini qaytarish zarurligi ko’rsatiladi
Markaziy bankning hududiy Boshqarmalari Har oyning 8-kunigacha banklar tomonidan majburiy zaxiralarni deponentlashga doir talablar bajarilishi to’g’risida hisob-kitobni Markaziy bankka taqdim etadi.
Tijorat bankida majburiy zaxiralar summasi 10309-“Markaziy bankdagi majburiy zaxira hisob varag’i” da hisobga olinadi. Markaziy bankda esa ushbu summa 21312-hisob varaqda yuritiladi.
Markaziy bank o’z faoliyatini boshlagandan buyon mamlakatda samarali majburiy zaxiralar siyosatini olib bormoqda, buning natijasida tijorat banklarining jalb qilingan mablag’lariga nisbatan o’rnatilgan majburiy zaxiralarning me’yori pasayib boorish tendentsiyasiga ega bo’lgan.