Қarshi muҳandislik-iқtisodiyot instituti “Axborot texnologiyalari va matematik modellashtirish” kafedrasi assistenti J

Mavzu: Gipermatn va gipermurojaat tushunchalari 
Reja
:
1.
Gipermatn to’g’risida tushuncha 

---

136 
2.
HTML bilan bog’liq asosiy tushunchalar 
3.
HTML dokument tuzish printsiplari 
Tayanch iboralar: 
Gipermatn, HTML, Apple firmasi, telekommunikatsiya, grafik brauzeri, teg 
 
Gipermatn to’g’risida tushuncha 
Gipermatn (Gipertekst) g’oyasi 1945 yilda AQSH prezidentining ilmiy maslahatchisi 
Vanevar Bush tomonidan kiritilgan bo’lib, u o’sha vaqtda “Memex” (memeks) elektromexaniq 
informatsion tizimini yaratish taqlifi bilan chiqqan, lekin uning taqlifi inobatga olinmagan. 
20 yildan so’ng, ya‘ni 1965 yilda Teodor Nelson “gipertekst” terminini fanga kiritdi va 
“chiziqsiz” matnlar bilan bog’liq ba‘zi g’oyalarni amalga oshirdi. 1968 yilda “sichqoncha” 
manipulyatori asoschisi D.Yenjilbard (Doug Engelbart) tipik gipermatnli interfeysdan iborat (tizim) 
tizim asosida o’z ishini namoyish qildi va bu namoyish telekommunikatsiya tizimidan 
foydalanilgan holda o’tkazildi.
Biroq u o’z tizimini aniq ravshan qilib tushuntirib bera olmadi. 1975 yilda gipermatn g’oyasi 
ZOG nomini olgan atom avianosetsi(samolyotlar uchishi va qo’nishi uchun moslangan harbiy 
kema) “Karl Vinston” ning ichki tartib informatsion tizimida o’z aksini topdi.Tijorat variantida bu 
tizim KMS nomi bilan tanilgan. Ushbu yo’nalishdagi ishlar davom etaverdi va vaqt o’tishi bilan 
Apple firmasining HyperCard turi yoki Xerox firmasining HyperNode turi amalda qo’llanila 
boshladi. 1987 yilda Hypertext'87 ixtisoslashgan birinchi konferentsiya bo’lib o’tdi. 
Nelson 1987 yil ma‘lumotlarning gipermatn taxrirlovchisini tuzib chiqdi. Jeneva TsYeRN 
(CERN) da ishlovchi fizik Tim Berners Li 1989 yil gipermatnli loyihani taqlif etdi.
Bu loyiha fizik olimlarga Internet orqali tadqiqot natijalarini o’zaro almashish imkonini 
berar edi. Shunday qilib, Halkaro axborot tarmog’i -