Қarshi muҳandislik-iқtisodiyot instituti “Axborot texnologiyalari va matematik modellashtirish” kafedrasi assistenti J

Nielsen-NetRatings
kompaniyaning izlanishlari natijasida, 2000 yil mart oyida Internet 
foydalanuvchilar soni 379 mln. ga teng bo’lgan bo’lsa ulardan 211 mln. internetning aktiv 
foydalanuvchilari. Ushbu kompaniya ma‘lumotlariga ko’ra eng aktiv foydalanuvchilar Janubiy 
Koreyada joylashadilar - bir oyda 2164 veb sahifani ko’rib chiqishadi (dune bo’yicha urtacha 774 
veb sahifa). Undan keyingi urinlarda Singapur, Germaniya, Yaponiya va Kanada mamlakatlari 
turishadi. AQSH esa 7 urinda. 
2005 yilga Internet foydalanuvchilar soni 1 milliardga teng bo’lishi kutilmokda. 135 million 
AQSH fukorolari Internet xizmatlaridan doimiy foydalanmokda bo’lib, 2002 yildagi har bir 
ishlatilgan dollarning yarimi Internet orqali ishlatilgan. 
Internet ma‘lumotlari ichida harakatlanish uchun bizga gipermatn a‘lokalar yordam beradi. 
Gipermantn bu matnni giperko’rsatmalar yordamida tushuntirishdir. Ya‘ni matndagi biror suz yeki 
atamani izoxlashda boshqa matn yeki sahifadan foylanish. Har bir Internet sahifasi uz tarmoq 
adresiga ega va AQSHning Virdjiniya shtatida shu adreslar takrorlanmasligi uchun maxsus 
kompaniya mavjud. Bu URL (Universal Resorce Locators) adresi. URL adresi giperdokumentning 
nomi va joylanish katalogi, serveri, domeni va server turini ko’rsatadi. URL adresi bir necha 
qismdan iborat. Har bir qismi nuqta bilan ajratiladi. 
URL adresning umumiy ko’rinishi: 
tizim :// kompyuter(bo’lim)_nomi . tarmoq(provayder yoqi server)_nomi . 
yuqori_domen/faylgacha_to’liq_yul(papkalar va fayl) 
Masalan: 
http://informatika.freenet.uz/bonus/music.html
music.html 
–fayl nomi 
bonus
- katalog 
freenet.uz
– yuqoriserver nomini ko’rsatadi 
http:
- ma‘lumotlarni almashish qoidalar tizimini ko’rsatadi (http –bu WWW, ftp – bu FTP, gopther 
–bu GOPHER tizimlari). 
FTP protokol yordamida biz Internet tarmoq orqali boshqa serverlardan ma‘lumotlarni 
uzimiz kompyuterimizga kuchiramiz. FTP serverda fakat fayllar, Web serverda esa fakat 
giperdokumentlar saqlanadi. Giperdokumentlar bilan ishlash uchun bizga “Internet provodnik” 
dasturlar yeki brouzer dasturlar turi yordam beradi. Bularga Internet Explorer, Netscape Navigator 
boshqa dasturlar kiradi. 
Eng sungi qismi - yuqori domen deb nomlanadi va asosan mamlakatni ko’rsatadi. U ikki 
harfdan iborat bo’ladi, masalan:

---

133