Arnawli bilimlendiriw ministrligi

Predmet hám súwret tegíslígí – оptíkalıq kósherge perpendíkulyar, predme
hám súwret arqalı ótíwshí tegíslíkler.
Geоmetríyalıq оptíkada predmet keńíslígíníń qálegen nоqatına súwre
keńíslígínde оǵan túyínles bоlǵan nоqat sáykeslendíríledí. Predme
keńíslígíníń bír nоqatınan ótken nurlar súwret keńíslígíníń nоqatında kesísse
bul nоqatlar óz ara túyínles dep esaplanadı.
Tuyínles sızıqlar – predmet keńíslígíndegí sızıqtıń hár bír nоqatı súwre
keńíslígíndegí sızıqtıń hár bír nоqatına túyínles. Real оptíkalıq sístemalarda A
nоqatınan shıqqan nurlar Á nоqatında dál kesíspeydí. Súwret sheklí aralıqta jaylasqan hám оlardıń kóldeneńólshemlerí uzınlıq ólshemínde ańlatıladı.
Uzaq típ – predmet (súwret) sheksízlíkte jaylasqan hám оnıń kóldeneń ólshemlerí múyeshlík ólshemlerde ańlatıladı [8].


II. Jaqtılıqtıń sferalıq shegaradaǵı shaǵıllsıwı hám sınıwı.
2.1. Tiykarǵı anıqlamalar. Sınıw hám shaǵılısıw nızamı. Óz-ara qatnas principi.
Nurlıq optikanıń kóz-qarasların paydalanıp biz derektiń hár bir jaqtılıq shıǵarıp turǵan noqatın nurlar dástesiniń tarqalıwshı noqatı dep qaraymız hám bunday noqattı gomooraylıq (yaǵnıy ulıwmalıq orayǵa iye) noqat dep ataymız. Eger shaǵılısqannan hám sınǵannan keyin bul dáste bir noqatqa jıynalatuǵın dástege aylansa, onda sol dáste gomooraylıq dáste bolıp tabıladı hám onıń orayı jaqtılıq shıǵarıp turǵan noqattı súwreti bolıp tabıladı. Gomooraylıq saqlanǵanda derektiń hár bir noqatı súwrettiń bir noqatın beredi. Bunday súwretler noqatlıq yamasa stigmatikalıq dep ataladı (1-súwret). Jaqtılıq nurlarınıń qaytımlılıǵına (eki tárepke birdey) baylanıslı súwretti derek, al derekti súwret dep qaraw múmkin (tómende keltirilgen). Sonlıqtan, stigmatikalıq súwret alınǵan jaǵdayda tarqalıwshı gomooraylıq dásteniń jıynalıwshı dástege aylanatuǵın oraylar túyinles noqatlar dep ataladı. Sáykes keletuǵın nurlar menen dásteler de túyinles nurlar hám dásteler dep ataladı. Usınday mániste tolqın beti tek geometriyalıq mániske iye hám biz oǵan burınıraq bergen tereń mazmunǵa iye emes. Bir tekli hám izotrop ortalıqtaǵı gomooraylıq dásteniń tolqın beti, kórinip turǵanınday, sferalıq bet bolıp tabıladı[8].