Археологиянинг роли

”Хоразмнинг 
суғориш тарихи” 
(1957 – 1959) номли йирик асари катта аҳамиятга эгадир. 
Асарда Хоразм воҳасида энг қадимий даврлардан то ўтган асримизнинг 30 
йилларигача бўлган вақт ичида сунъий суғоришнинг пайдо бўлиши, ривожи, 
инқирозга учраши, унинг сабаблари батафсил ѐритилган. Асар кейинги 
йилларда сунъий суғориш тарихи бўйича чоп этилган ва чоп этилаѐтган
ишларнинг назарий асослари сифатида ҳамон ўз аҳамиятини йўқотгани 
йўқ. 
1950 йилда Яҳѐ Ғуломов мазкур тадқиқот бўйича Москвада
докторлик диссертациясини муваффақиятли ѐқлади. Яҳѐ Ғуломов тарих ва 
археология институтларининг асосчиларидан биридир. У ўта миллатпарвар
ва ватанпарвар одам эди. Ўз олдига миллий археология фанини 
ривожлантириш, ўзбек халқининг жаҳон цивилизациясига қўшган ҳиссасини 
жаҳон узра таратишни мақсад қилиб қўйган эди. У бу олий мақсадга эришиш 
учун куч – қувватини аямай сарфлади. Яҳѐ Ғуломов Ўзбекистонда 
археология бўйича миллий кадрлар тайѐрлаб, алоҳида археология 
институтини ташкил этишга катта хизмат қилди. 
Яҳѐ Ғуломов 1943 – 1977 йилларда, яъни умрининг охиригача 
Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих ва археология институтининг
“Қадимги ва Ўрта асрлар тарихи” бўлимига бошчилик қилди. 1956 йилда 
Ўзбекистон Фанлар академиясининг муҳбир аъзоси, 1966 йилдан академиги 
1
Академик Яхѐ Ғуломов замондошлари ва шогирдлари хотирасида. Тошкент – 
Самарқанд. 2008. – 45 – 49б. 

---

этиб сайланди. 1956- 1959 йилларда Тарих ва археология институти 
директори лавозимида ишлади. 
Давлат арбоби, археолог олим, академик 
Ахмадали Асқаров
1935 йил
Наманган вилояти, Норин тумани, Учтепа қишлоғида туғилган. 1957 йил 
Низомий номидаги Тошкент Давлат педагогика институти (1998 йилдан
университет) нинг Тарих факультетини тугатган. Дастлаб ўрта мактабда 
ўқитувчи, кейин 1958-1961 йилларда Ленинградда аспирантурада ўқиди.
Таниқли профессор, археолог М.П.Грязнов раҳбарлигида илмий тадқиқот 
ишларини олиб боради. 1963 йил “Қуйи Зарафшонда Бронза даври 
маданияти” мавзусида номзодлоик диссертациясини ѐқлайди. 1977 йили 
Москвада Иттифоқ академиясининг Археология институтида “Жанубий 
Ўзбекистон Бронза даврида” номли докторлик диссертациясини ѐқлади. 
Расмий оппонентлар академик Б.Б.Петровский, тарих фанлари докторлари
Г.Е.Марков, Е.Н. Черных диссертацияга ижобий баҳо бердилар”
1
. Бу 
Ўзбекистонда археология фанининг катта ютуғи эди. Ушбу иш ўлка 
тарихини ўрганиш учун муҳим манба ҳисобланади. Тадқиқот ишининг 
мазмуни “Бронза даврида Жанубий Ўзбекистондаги қадимги деҳқончилик
маданияти”
2
китобида тўла акс эт тирилган.
А.Асқаров 1961 йилда “Замонбобо маданияти” га оид чуқур 
тадқиқотлар олиб борди, устози Яҳѐ Ғуломов бошлаган ишни синчковлик 
билан давом эттирди. Бу илмий ишларнинг натижаларини унинг 1961 – 1968 
йилларда нашр этилган