Areal haqida tushuncha areallar tiplari. Arealning kattaligi va uni aniqlovchi prinsiplar. Kosmopolitlar. Endemiklar

Areal turlari.

• Lentali yoki chiziqli areallar – ekologik faktorlar tufayli areal cho’ziladi. Bu suv havzasi yaqinida yashovchi va suv hayvonlari uchun xosdir. Masalan – Amudaryo va Sirdaryo suvlarida yashovchi soxtakurakburunlar – Pseudoscaphirrhunchus baliqlari
• Qo’shilgan yoki yopishgan areallar – bir turning areali boshqa turning arealiga mos keladi. Bu holat turlar o’rtasidagi ekologik munosabatlar asosan ozuqa munosabatlarida yuzaga keladi. Masalan – parazit-xo’jayin, xo’jayin-hamtovoq, yirtqich-o’lja, fitofag hayvon-ozuqa o’simligi yani jigar qurti-tuyoqli sutemizuvchilar, sher-zebra, turong’il tasmaqanot tunlami – turong’il

Endemiklar.

• Endemiklar- yer yuzining faqat ma`lum bir hududida tarqalgan, boshqa hududlarda umuman uchramaydigan hayvonlardir. Endemiklar - istalgan bir faunaning spetsifik komponenti bo`lib, shu faunaning boshqa faunalardan mutloq farqini ko`rsatadi.Agar keng tarqalgan tur faunalarni bir-biri bilan o`xshashligini ko`rsatsa, endemiklar faunalar o`rtasidagi yaqqol farqni ko`rsatadi.Turli faunalardagi endemiklar miqdori bir xil emas. Endemik turlar orollarda, tog`li hududlarda ko`p tarqalgan, buning sababi geografik alohidalanishdir. Turning barcha belgilari uning geografik o’zgaruvchanligi bilan baholanadi.

Agar turning biror populyatsiyasi tarqalish jarayonida izolyatsiyalangan hududga (orol yoki tog’ cho’qqisi orqali vodiyga) tushib qoldi deb aytsak, mazkur populyatsiyada tur genlarining hammasi ham bo’lmaydi. Yangi sharoitda yashay boshlagan populyatsiya moslashib ketib, o’z naslini davom qildiradi va oxir-oqibatda tur hosil bo’lishiga sababchi bo’ladi. 

• Agar turning biror populyatsiyasi tarqalish jarayonida izolyatsiyalangan hududga (orol yoki tog’ cho’qqisi orqali vodiyga) tushib qoldi deb aytsak, mazkur populyatsiyada tur genlarining hammasi ham bo’lmaydi. Yangi sharoitda yashay boshlagan populyatsiya moslashib ketib, o’z naslini davom qildiradi va oxir-oqibatda tur hosil bo’lishiga sababchi bo’ladi.