Arab tili fonetikasi va uning tasnifi

                       Ayn “ ع”.   Undosh tovushi haqida  

 ع undosh tovushi hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra ch bo‘g‘iz tovushi, hosil bo‘lish 

usuliga  ko‘ra  portlovchi,  ovozning  ishtirokiga  ko‘ra  jaranglidir.  Bu  tovush 

talaffuzi  davomida  chuqur  bo‘g‘iz  devorlari  bir-biriga  tegadi  va  o‘pkadan 

kelayotgan  havo  shu  yerda  portlab  o‘tadi.  «  عtovush  talaffuzi  ancha  qiyin 

bo‘lib,  o‘rganuvchidan  ko‘p  mashq  qilishni  talab  qiladi.  Uni  egallash  uchun 

talaba  ko‘proq  o‘qituv  taqlid  qilishi  va  lingafonda  yozilgan  mashqlarni 

eshitishi lozim. 

                    “ط”  emfatik tovushi haqida 

 ط  undosh  tovushi  hosil  bo‘lish  o‘rniga  ko‘ra  til  olditovushi,  hosil  bo‘lish 

usuliga  ko‘ra  portlovchi,  ovozning  ishtirokiga  ko‘ra  jarangsiz  tovushdir.  Bu 

tovushni  to‘g‘ri  talaffuz  qilish  uchun  tilning  uchini  emas  (“t”  tovushi  kabi), 

balki tilning oldingi yarim qismini to‘laligicha tanglayga tegizish kerak. Shu 

sharoitdagi  havoning  portlashidan  mazkur  tovush  hosil  bo‘ladi.  Bu  tovush 

zarb  bilan  aytiluvchi  (emfatik)  tovush  hisoblanadi  va  u  o‘zidan  keyingi, 

qisman o‘zidan oldingi qisqa va cho‘ziq unli [a], [ā] tovushini o‘zbek tilidagi 

---

 

15 

[o], [ ō] tovushiga, qisqa va cho‘ziq unli [i], [ ī] tovushlarini esa rus tilidagi 

[ы], [ы] tovushlariga o‘zgartiradi. [u] hamda [ ū] tovushiga esa ta’sir qilmaydi 

                    “ص”Emfatik  tovushi haqida  

[ص]  tovushi  hosil  bo‘lish  o‘rniga  ko‘ra  til  oldi,  hosi  bo‘lish  usuliga  ko‘ra 

sirg‘aluvchi,  ovozning  ishtirokiga  ko‘ra  jarangsizdir.  Bu  tovushning  س 

tovushidan farqi shuki,س undoshining talaffuzida havo sirg‘alib tirqish til uchi 

bilan  oldingi  tishlar  orasida  hosil  bo‘lsa,  ص  undoshi  talaffuzida  bu  tirqish 

tilning oldingi qismi bilan yuqori tanglay orasida hosil bo‘ladi. Shuning uchun 

ص  tovushi  ancha  bo‘g‘iq,  xira  talaffuz  bo‘ladi.  ص  undosh  tovushi  boshqa 

emfatik tovushlar kabi unli va undosh tovushlarga ta’sir qiladi.