Қарақалпақ халық АЎызеки дɵретпелериндеги араблық шығЫСҚа ийе антропонимлер

Абдулла-
Тайшыхан патшаныӊ бир кәрўаны бар еди. Кәрўан басшыныӊ атын Абдулла дейтуғын еди (2-т, Алп,165-б).
Араблық шыгысқа ийе барлық адам атларын диний түсиниклерге ийе деп есаплаўға болмайды. Əлбетте фольклорлық шығармалар тилинен орын алған арабша сɵзлерден жасалған адам атлары буның бир дǝлили болып табылса, сɵзлик қурамда жоқ, тек адам атларында қолланылатуғын тɵмендеги атлар екинши бир дǝлил сыпатында танылады. Мысалы:
Зулфиқар-
Өзи қалып, беш кишисин қошыпдур,
Ишинде мәҳреми Зулфиқар келур (52-т, Р з, 354-б).
Зульфиқар аты араб тилиндеги Зу-л-фақир сɵзи болып, ǝңгимелерге қарағанда ҳижри жылының 2-жылында (б.э дың 624-жылы) Мухаммедтиң Меккедеги урысында меккели Мунаббих Ибн ал-Хадж Жаджадждан басып алған қылыш усылайынша аталған ҳǝм оның негизги мǝниси Сайф Муфаккар (қан ағары бар қылыш) уғымына байланыслы болған. Бул қылыш Мухаммедтен кейин Халиф Алиге ɵткен ҳǝм айтыўларына қарағанда ол қылыштың кǝраматы менен ақылға уғрас келмейтуғын жеңсилерди қолға киргизген.¹
Ахметбек -
Нәдир султан деген бар еди, оныӊ бир сулыў қызы бар еди. Оны Ахметбекке пәтия қылып қойды, соннан соӊ Юсипбек Әлеҳ Хожа Ийшанға, Ахметбек Шайхы Шарап ийшанға қол берди (38-т, ЮА, 295-б).
Бул мысаллардағы Ахмет-аса мақтаўлы деген мǝнини билдиреди.
Кɵрип ɵткенимиздей бул атлар диний түсиниклерге емес, ал турмыстың ҳǝр түрли салаларына байланыслы болған атлық, келбетлик сɵзлерден жасалып, адам атлары хызмеж.ютин атқарып тур. Сондай-ақ, О.Сайымбетов мийнетинде «молла» сɵзи арабша адам атларының қурамында тек сɵз басында гезлеседи деп келтирилген, ал фольклорлық шығармаларда болса сɵздиң ақырында да гезлеседи. Мǝселен:
Қарамолла-
Әне, бай ойланып, Кәәбаға өзи, ҳаялы ҳәм баласы үшеўи баратуғын, ал, қызын үйинде қалдырып, сыртынан қулпырып, гилтин Қарамоллаға тапсырып кететуғын болыпты (70-т,Трм ерт, 326-б).

Бердимуратов Е. Ҳəзирги заман қарақалпақ лексикологиясы.-Нөкис, 1968.-Б. 158.

1¹ Гафуров А . Имя и история.-Москва.:Наука.1987.-Б. 150.

2² Sonda: -Б. 153.

3³ Cайымбетов О.Т. Қарақалпақ тилиндеги меншикли адам атлары.-Нөкис.:Билим. 2000.-Б. 54.

4⁴ Гафуров А . Имя и история.-Москва.:Наука.1987.-Б. 214.

1¹ Бекбаўлов О. Қаҳарманлық эпостың араб-парсы лексикасы ҳəм оның тарийхый-лингвистикалық характеристикасы.-Нөкис. :Қарақалпақстан, 1979.-Б. 52.