Ҳар бир сўзда яширин тарих барча тарихий исмлар ва жойларнинг номлари

Хожалар Хожаси ул Хожи Убайд
Ходим-у Чокарий Шиблий-ю Жунайд, -деб зикр этади.
Абубакр Шиблий (859-946) ўз даврининг кўзга кўринган уламоларидан бўлган. У аввал Мансур Халложнинг (858-922) шогирди бўлган. Кейин Жунайд Бардодий (вафоти 911) қўлида таълим олган.
Ҳазрати Навоий “Насойим ул-муҳаббат”да шайх Абу Жаъфар Хаддоддан қуйидаги сўзлардан иқтибос келтирган: “Агар ақл киши суратиға кирса эрди, Жунайд сурати бўлғай эрди”. Ана шу донишманднинг суюкли ва мартабали шогирди Абубакр Шиблий халқ орасида фиқҳ олими сифатида машҳур бўлган.
Алишер Навоийнинг ёзишича Жунайд ўз шогирдига бундай баҳо берган: “Ҳар бир қавмнинг тожи бор, бу қавмнинг тожи эса Шиблийдур!”
Абубакр Шиблий суҳбати, ҳатто уни кўришнинг ўзиёқ замондошларига ғурур бағишлаган. Унинг айтган ҳикматлари, шариат қонунларига оид фикрларидан Шиблий дунёдан ўтганидан кейин ҳам машойихлар далил сифатида фойдаланганлар.
Шайх Шиблий дарвеш либосида бозорга келиб, нонвойдан Худо йўлига бир нон сўрабдилар. Нонвой эса “Қайси бирингга берай, бор, йўлингдан қолма”, деб у кишини ранжитибди. Иккинчи нонвой эса шеригига “Шайх Шиблийнинг кўриш истагинг ёлғон экан-да?” - дебди. Қилмишидан пушаймон бўлган нонвой Шайхни дарҳол топиб, бу гуноҳини ювиш учун халойиққа “худойи” деб ош берибди. Шайх Шиблий ҳам зиёфатга ташриф буюриб, тўрда ўтирган эканлар. Маърака охирида жамоанинг халфаси Шайхга қараб нонвой ҳақи бир дуои хайр тилабди. Шунда, Шайх Шиблий: “Бу нонвойга дуонинг ҳожати йўқ, у дўзахийдир. Зеро, у Худо йўлига бир нонни раво кўрмади. Шиблий учун шунча зиёфат берди”,- деган эканлар.
Қиссадан ҳисса шуки, хайр-эхсон, меҳру мурувват шунчаки “хўжакўрсин” учун эмас, чин дилдан, Худо йўлига савоб учун бўлмоғи керак.
Ҳазрат Жомий нақл этурлар: “Шиблий замона имоми эрди. Ундан олдин ҳам машойихлар ўтган, аммо у ҳаммадан улуғроқ эди... Жунайд келди-ю бу илмни тартибга солди ва кутуб қилди, чун Шиблий келди, бу илмни минбарга чиқарди ва халққа ошкор этди”.
Шайх Шиблий: “Эртага бугунги вақтни қайтариб бермагай, ихтиёрингдаги ҳозирги дамни ғанимат бил, ундан баҳра олгин”,- деган эканлар. Ушбу ҳикматнинг ҳаққонийлиги, ҳаётийлиги ўз-ўзидан аён. Шу билан бир қаторда, аллома мураккаб фалсафий ақидаларни ҳам илгари сурган.
Шиблий ўз таълимоти билан ваҳдати вужудга йўл очган. Унинг фалсафасида инсофли, ғамхўр бўлмоқ, ҳалол меҳнат билан ризқу-рўз топмоқ, борига шукр этмоқ, ўз имкониятидан келиб чиқиб орзу қилмоқ ва ҳамиша Худони юракка жо этмоқ зарурлиги таъкидланади.
Шайх Шиблий хикматлари, пандлари ҳикоятлар шаклида “Қобуснома”да, Шайх Саъдийнинг “Бўстон”ида зикр этилган. Улар ҳозир ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган. Маълумоларга кўра унинг Боғдоддаги қабри ҳамон сақланган ва бугунги кунда ҳам зиёратгоҳ саналади.
Шўртепа маҳалласи. Дегрез, Ховузбоғ, Гулбозор ва Катта кўча билан чегараланган. Маҳалланинг айрим тепалик қисмлари шўртак бўлганидан маҳалла Шўртепа номини олган. Маҳалланинг чорбоғлари Кўкча ва Роҳикат мавзеларида бўлган. Маҳалла кенгая бориб кейинчалик икки қисмга ажралган. Иккинчи қисми Подачи номини олган. Ҳар икки маҳалланинг ўз элликбошилари бўлган.
Қўрғонтаги маҳалласи. Бу маҳалла Эски ўрда рўпарасидаги (Шайхонтоҳур даҳаси ҳудуди) хон сарбозлари истиқомот қилган. Қўрғон яқинида, пастлиқда жойлашганидан шундай ном олган. Маҳалланинг деҳқончиллик билан шуғулланадиган ерлари Яланғоч ва Пасра мавзеларида бўлган.
Марайимхалифа маҳалласи. Аниқроғи Муҳаммад Раҳим Халифа. Шарқдан Калтатой, жанубдан Оқмачит, ғарбдан Раискўча ва шимолдан Себзор даҳасининг Қоратут маҳалласи билан чегараланган. Маълумоларга кўра қўқонлик эшон Муҳаммад Раҳим Халифанинг муридлари шу маҳаллада яшаган. Ҳар гал эшон келганида шу маҳалла масжидида муридлари билан зикр тушишган. Номи шундан қолган. Маҳалланинг чорбоғлари Янгитарнов мавзесида бўлган.
Падаркуш маҳалласи. Шимолдан Орқа кўча, шарқдан Қудуқбоши, жанубдан Дукчи, ғарбдан Пуштибоғ маҳаллалари билан чегарадош бўлган. Маҳалла аҳолиси асосан бўз тўқиш билан шуғулланган. Шунинг учун, маҳалланинг дастлабки номи Бўзчи маҳалла деб юритилган.
Айрим ривоятларга кўра, бир вақтлар эл орасида обрў-эътиборли оқсоқол ўз ўғли томонидан ўлдирилиши воқеасига нисбат берилиб, маҳалла номи Падаркуш бўлиб кетган
Пуштибоғ маҳалласи. Жаркўча, Ширин қудуқ, Дархон, Оқ масжид маҳаллалари билан чегарадош бўлган. Ривоятларга қараганда маҳалланинг кўпчилик хонадони ҳовлиларининг орқа тарафида сўлим боғлари бўлган. Маҳалланинг Пуштибоғ деб номланиши шундан. Маҳалла чорбоғлари Яланғоч ва Чўпон ота мавзеларида бўлган.
Олмазор маҳалласи. Шимолдан Эгарчи, шарқдан Мерганча, жанубдан Девонбеги, ғарбдан Бешёғоч даҳасининг Қоратош маҳалласи билан чегараланган. Маҳаллада бири биридан муҳташам масжидлар бўлган. Улардан бири Пансод масжиди дейилган. Масжид 1882 йилда Муҳаммадкаримхожи томонидан қурилган бўлиб. Олмазор ва Қоратош маҳаллалари оралиғида қурилган.
Ҳовузбоғ маҳалласи. Шимолдан Жангоб, шарқдан Катта кўча, ғарбдан Хадра, жанубдан Қаландархона маҳаллалари билан чегарадош бўлган. Маҳалла ўрнида ўтган асрнинг 80-йилларигача трамвай депоси бўлган ҳозирда у ерларда турар-жой ва маъмурий бинолар қурилган. Маҳалла бир қанча сероб ҳовузли боғ-роғлари бўлгани учун ҳовузбоғ номини олган.
Эгарчи маҳалласи. Ғарбдан Девонбеги, шарқдан Тарлоқ ва Мерганча, жанубдан Олмазор, шимолдан Қатортерак маҳаллалари билан чегараланган. Эскижўва бозорининг Шайхонтоҳур даҳасига тегишли қисмида жойлашган қадимий маҳаллалардан бири бўлган. Эгарчилик ҳунармандчиликнинг қадимий ҳунар турларидан бири бўлиб, асосан шаҳарларда ривожланган. Ўтмишда эгар-жабдуқ оддий кустар усулида махсус дуконларда тайёрланган. Маҳалла аҳлисининг асосий қисми эгарчилик касби билан шуғулланган. Маҳалланинг номи шундан.
Тарновбоши маҳалласи. Шайхонтоҳур қабристони, Тахтапул, Қатортерак, Себзор маҳаллалари билан чегарадош бўлган. Маҳалла баланд-пастликлардан иборат бўлганлиги учун кўтарма, қайнима, чархпалак каби сув иншоотларидан фойдаланиш билан бирга айрим жойларда ёғочдан тарнов ясаб, чуқурлик жойлардан сув олиб ўтишган. Кўпинча чархпалак орқали олинган сув новлар орқали хонадонларга ўтказилган. Тар-сув, нов-ариқча. Маҳалланинг номи шундан.
Шатак маҳалласи. Шимолдан Ганчтепа, шарқдан Турк Олмазор, жанубдан Турк Янгишаҳар каби маҳаллалар билан чегарадош бўлган. Маҳалла паст-баландликдан иборат бўлганлиги учун қишли-қировли кунларда от-араваларнинг юриши қийинлашиб, қўшимча от-уловлар ёрдамида шатакка олиб чиқарилган. Маҳалла номи шундан. Ҳозирги ўрни А.Қодирий кўчасининг бир қисми.
Хўжа Рўшноий маҳалласи. Шимол ва шарқдан Оқ масжит, Жанубдан Говкуш, ғарбдан Дероз каби маҳаллалар билан чегараланган. Чорбоғлари Миробод, Чилонзор ва Кўкча мавзеларида бўлган. Ривоятларга кўра Хўжа Рушноий жувозкашларнинг пири бўлган. Шу маҳаллада яшаган.
Девонбеги маҳалласи. Шимолдан Баланд масжит, жанубдан Олмазор, шарқдан Эгарчи каби маҳаллалари билан чегараланган. Чорбоғлари Қумқўрғон ва Чивинтепа мавзеларида бўлган. Маҳаллада ҳоким девонида ишлайдиган мирза яшаган. Маҳалла номи шундан.
Говкуш маҳалласи. Шимолдан Дегрез, шарқдан Баланд масжит, жанубдан Катта кўча (Навоий) билан чегараланган. Маҳалла ҳовлилари Шайхонтоҳур ариғидан суғорилган. Чорбоғлари Отчопар, Товкат тепа мавзеларида бўлган. Говкуш номи “мол сўйиш” маъносини билдиради.
Тожик маҳалла. Ғарбдан Қашқар, шимолдан Турк Янгишаҳар, шарқдан Янгишаҳар билан чегараланган. Қўқон хонлиги даврида сўнги Шуғноқлик бек вақтида бу ерга унинг ватандошлари бўлмиш тожик миллатига мансуб кишилар кўчиб келиб ўтроқлашишган. Маҳалла номи шундан.