|
Занжирлик маҳалласи Мерганча, Падаркуш, Қудуқбоши маҳаллалари билан чегарадош бўлган. Шайхонтоҳур ариғидан сув ичилган. Маҳаллада 5 та масжид (энг каттаси Саидазимбой масжиди) ва Эшонқули додхоҳ мадрасаси (мадрасада 1884 йилнинг 19 декабрида рус тузем мактаби очилган) бўлган. Маҳалла аҳолиси Аския мавзесида деҳқончилик билан шуғулланишган. Ҳозир маҳалла ўрнида Тошкент телестудияси, “Ёш томошабинлар” театри ва Шоирлар хиёбони жойлашган. Маълумотларга кўра шу яқиндаги Шайхонтоҳур зиёратгоҳига кираверишдаги сайил вақтида ёқиладиган фанарлар занжирлиқ бўлган. Маҳалла номи шундан.
Ўқчи — Тепақишлоқ, Олмазор, Мерганча маҳаллалари билан чегарадош бўлган. Тупроққўрғон қалъасига туташган. Маҳалла ҳудудида Қўймас дарвозаси бўлган. Акмал Икромов шу маҳаллада яшаган. Қадимда Буюк Ипак йўлининг шимолий тармоғи Бинкат орқали ўтиб, халқаро савдо ва ҳунармандчиликнинг ривожланишида муҳим ўрин тутган. Айниқса, Бинкатда ясалган ўқ-ёй бутун шарқда «Камони Шоший» номи билан машҳур бўлган. Узоққа отиладиган ва нишонга бехато урадиган камонлар шарқ адиблари асарларида таърифланган. Жумладан, Заҳириддин Муҳаммад Бобир «Бобирнома» номли асарида “Тошкентда камон ва камон ўқи ясайдиган усталарнинг маҳорати бутун вилоятга тарқалган. Улар патли ва патсиз камон ўқларини ясаганлар” — деб ёзади. Ўша вақтларда камон ва унинг ўқини ясаш маҳорати жуда тақдирланган. 1797 йил маълумотларига қараганда Тошкентда шаҳар ҳокими Юнусхўжа ҳисобидан маош олган 2000 га яқин доимий аскар бўлган. Улар ўқ-ёй, пилта милтиқ, қилич ва қалқон билан қуролланган махсус бўлинмалардан тузилган. Юнусхўжа кўшинларида 20 га яқин тўп бўлган. Ўқлар асосан Тошкентнинг ўзида, Ўқчи маҳалласида қўйилган.
Маҳаллада «Телов» номли берк кўча ҳозир ҳам сақланган. Телов – қурама тоифасининг 5 та уруғидан бири.
Мирза Юсуф Шайхонтоҳур даҳасининг мавзеларидан бири. Мавзенинг номи 1865 йилгача Қўрғонча (Ниёзмуҳаммад номли шахс томонидан қурилган қўрғонга нисбатан номланган) бўлган.
1864 йилда Тошкентга яқинлашиб келган чор армиясининг генерали Черняев кўп талафотлар кўриб чекинишга мажбур бўлади. Бундай шармандали талафот унга тинчлик бермасди. 1865 йилнинг апрель ойида навбатдаги Тошкент қамалига йўл олган Черняев Россия билан савдо алоқаларидан манфаатдор бўлган Мирсолиҳбой, Саидазимбой, Мирза Юсуф ва Черняевга муҳим хабарларни етказиб турган Муҳаммад Соатбой, Шунингдек, сотқинлиги фош бўлиб Черняевнинг пинжига кирган Чувалачилик юзбоши Абдураҳмонбек Шодмонбек ўғли каби сотқинларнинг маслаҳати билан Ниёзбек қалъаси вайрон қилинади. Тошкентни сув билан таъминлаб турган Чирчиқ туғони бузиб ташланади.
Қирқ уч кунлик сувсизлик ва очликдан силласи қуриган шаҳарликлар 1865 йилнинг 14-16 июнь кунлари бўлган жангларда душман тўпларига дош бера олмай Черняевнинг тинчлик сулҳига рози бўлиб, Абулқосим мадрасасига йиғиладилар. Қатор шартлар билан шартнома тузилади. Мирза Юсуф томонидан шошилинч равишда тайёрлатилган Тошкент 12 дарвозасининг олтиндан ясалган рамзий калитлари тантанали равишда Черняевга тақдим этилади.
Тошкентни ишғол қилишда ёрдам берган сотқинлар, жумладан, Мирза Юсуф ҳам чор ҳукуматининг нуфузли мукофотлари билан тақдирланадилар. Алоҳида хизматлари учун Мирза Юсуфни ўзига котиб қилиб олади ва Шайхонтоҳур даҳасининг Қўрғонча мавзесини (ҳозирги Бодомзор микрорайони) туҳфа этади. Мавзе кейинчалик маҳалла, ўтган асрнинг 50-йилларигача бу ҳудуд Мирза Юсуф номи билан келган. Ҳозирда Бодомзор микрорайонидаги масжид Мирза Юсуф номи билан келади. Аслида бу масжид Ниёзмуҳаммад томонидан қурилган бўлиб, унинг ўғли Ёқубжон томонидан 1913-14 йилларда қайта қурилган. Шуларни эътиборга олиб, Тошкент топонимик комиссиясининг таклифига биноан шаҳар ҳокимиятининг қарори билан ўз даврида карвонсаройлар, ғиштин кўприклар ва работлар қурдирган Ёқубжон Ниёзмуҳаммад ўғли номи Бодомзор 4-тор кўчасига берилди.
Шибли (Чипли, Чибли,Шивли) – Бўз сувдан бошланадиган бир сойнинг номи Чоули, шу сой ёқасидаги маҳаллалардан бирининг номи Шибли (Шивли) деб аталган. Атамашунос олим Суюн Қораев – бу икки ном бир сўз бўлиб, Шайх Шиблий номи билан аталишини ёзади. Шу маҳаллага туташ бўлган қабристон Шибли ота қабристони деб аталган.
Маълумки, ўзбек миллати таркибига кирган Минглар қабиласининг «Чибли» номли уруғи ҳам бўлган. Чоувли эса ўзбекларнинг “Қўнғирот” қабиласи таркибидаги уруғнинг номи.
Бу номлар ўша уруғлар номи билан боғлиқ бўлиши мумкин. Шибли отани эса Чибли уруғининг отаси, яъни оқсоқоли деб тушунмоқ керак, деб уйлайман. Чибли сўзи вақтлар ўтиш билан Шибли кўринишини олган. Хўш, унда Шайх Шиблий ким?
Шайх Шиблий Қомусий маълумотларга кўра Шайх Абу Бакр Шиблий 861 йилда Самарадда туғилган. Отаси халифанинг бош хожиби, амакиси Искандарияда амир ул-умаро бўлган. Шиблийнинг ўзи халифа ал-Муваффавнинг котиби вазифасида ишлаган. Ҳуқуқий ва қурон илмларида айрим олимларнинг фикрича, шу соҳанинг кучли алломаларидан қолишмаган, ҳатто улардан устун турган.
Фариддин Атторнинг “Тазкират ул-авлиё”сида, Алишер Навоийнинг “Насойим ул-муҳаббат” каби асарларида бу улуғ шайх номи алоҳида эҳтиром билан тилга олинади.
Бобур Мирзо Ҳазрати Хожи Убайдулло Аҳрор қаламига мансуб “Рисолаи волидия”си (Оталик рисоласи) таржимаси хотимасида Шайх Шиблий номини Жунайд Бағдодий номи билан
Do'stlaringiz bilan baham: |
