Aqshning vetnamdagi harbiy va siyosiy ekstansiyasi (1950-1975)

^1.7N1x011 D. Yoki. sk. – R. 123

64

uning homiyligida kapitalistik davlatlarning «salib yurishi
118
kommunizmga qarshi kampaniya.
Qo`shma Shtatlar o`sha paytda ham xalqaro munosabatlarning umumiy rivojlanish yo`nalishini belgilashga da`vo qildi, shu bilan birga ular iqtisodiy, siyosiy, mafkuraviy va harbiy sohalarda ustun mavqeni ta’minlashga harakat qildi. Amerikaning taniqli mafkurachilaridan biri X. Bolduinning o`sha davrda Qo`shma Shtatlarga bergan bahosi xarakterlidir: «Bugun biz bankir davlatmiz, kreditor davlatmiz, eksportchi davlatmiz, buyuk dengiz va havo kuchimiz, markaz. jahon kommunikatsiyalari. Agar o`z vaqtida Rim o`sha paytdagi dunyoning markazi bo`lgan bo`lsa, Vashington XX asrda G`arb dunyosining markazidir.
Amerika Qo`shma Shtatlarining Ikkinchi Jahon Urushidan keyin «Kuch №1» maqomini olishi Amerika jamiyati «eksklyuzivlik» ning tabiiy ko`rinishi sifatida qarashga moyil edi. «Missiya»ni amalga oshirish yo`lidagi yagona to`siq jahon kommunizmi edi.
Vashingtonlik strateglarning fikricha, urushdan keyingi davrda ikki «kuch markazi» bir-biriga aniq qarama-qarshilik ko`rsatgan – SSSR va AQSH; xalqaro munosabatlarning bu holati ular tomonidan bipolyarlik holati sifatida tavsiflangan. «Hisoblash» strategiyasi Sovet Ittifoqi ta’siri va sotsializm g`oyalari tarqalishining oldini olishga qaratilgan edi. Deyarli barcha tashqi siyosat muammolarini sovet-amerika qarama-qarshiligi kontekstida qabul qilgan o`rtacha amerikalik, R.Levering ta’kidlaganidek, «sovet ekspansionizmini jilovlash yo`lida AQShning jahon sahnasida faol harakatlari zarurligini shubha ostiga qo`ymadi». u ma`lum bir vaziyatda ular, deb tan oldi

¹¹⁸ Kutovaya E. A., Bochkov L. L. AQShning Janubi-Sharqiy Osiyodagi siyosati. – M. 1990. – S. 6

¹¹⁹ Bolduin H. V. Quvvatning narxi. – NY 1945. – B. 26

65

Qo`shma Shtatlarning bevosita yoki bilvosita «jahon kommunizmi» bilan bog`liq bo`lgan kuchlar bilan harbiy to`qnashuvda to`g`ridan-to`g`ri ishtirok etishiga olib kelishi mumkin, uning nuqtai nazari bo`yicha, ishtirok etish istalmagan, ammo ma`naviy jihatdan oqlanadi120. Tarixiy missiyaning an`anaviy tushunishi shundan iborat ediki, Amerika turmush tarzi hamma joyda g`alaba qozonishi kerak, buning uchun xalqaro maydonda «Amerika institutlari» ni takomillashtirish yoki uning tizimini «Amerika modeli» ni takomillashtirish orqali shart-sharoitlarni yaratish kerak edi. boshqa mamlakatlar va xalqlar, istisno va zo`ravonlik emas.
Bu qarash liberal an`analarning shakllanishi bilan bog`liq edi, konservativlar esa «dushmanlik muhiti» tufayli xalqaro ishlarga aralashishni «xavfli» deb hisoblardi, shuning uchun konservatorlar «daxlsizlik» kafolati sifatida harbiy kuchga tayanishga moyil edilar. «Amerika Qo`shma Shtatlari, jahon sahnasida politsiyaga kelganda, xalqaro status-kvoda salbiy o`zgarishlar yuz berganda.
Yevropa uchun shakllangan «Trumen doktrinasi» asta-sekin Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlariga, jumladan, Vetnamga ham tarqala boshladi. Milliy ozodlik harakati AQSH hukmron doiralari tomonidan «kommunistik tarafdor» sifatida baholanganligi sababli ular o`z oldilariga ikki tomonlama vazifa qo`ydilar – sotsialistik g`oyalar va milliy ozodlik harakati tarqalishiga qarshi kurashish. Himoya qilish strategiyasi deyarli 20 yil davomida Amerika tashqi siyosatining asosini tashkil etadi. General Uiler ushbu strategiyaning asosiy elementlarini quyidagicha ta`riflagan: «Birinchidan, biz har qanday sa`y-harakatlarda bevosita va faol ishtirok etishga tayyor bo`lishimiz kerak.