Aqshning vetnamdagi harbiy va siyosiy ekstansiyasi (1950-1975)

¹²⁵ Teylor M. D. Noaniq karnay. – NY 1959. – B. 5

¹²⁶ O`sha yerda – 7-bet

69

Teylorning taklifi strategiya masalalarini ko`rib chiqqan shtab boshliqlari qo`mitasida ovozga qo`yildi, rad etildi.
Bunday his-tuyg`ular uzoq davom etmadi. General Teylor AQSh armiyasi shtab boshlig`i lavozimida ishlagan va 1959 yilda iste`foga chiqqan. Biroq oradan ikki yil o`tib, Jon Kennedi hukumati davrida u yana faol xizmatga qaytarildi, prezidentning shaxsiy harbiy maslahatchisi bo`ldi va ko`p o`tmay, shtab boshliqlari birlashgan qo`mitasi raisining yuqori lavozimiga tayinlandi. Moslashuvchan javob strategiyasi uchun yo`l ochildi. Prezident L.Jonson ham amal qilgan yangi strategiya Vashingtonga urushning barcha bosqichlarida nazorat ostidagi kuchlardan qat`iy foydalanishga tayyorligini, «qarshi tomon zarbadan o`zini tiklay olmasligi» uchun vaqt va joyni o`z xohishiga ko`ra tanlashni taklif qildi. 127 128.
Amerikalik tadqiqotchi J. Kollinz ushbu strategiyaning uchta xususiyatini aniqladi: «Birinchidan, u umumiy urush uchun mo`ljallangan va agar kommunistlar tajovuzkorlik yo`lini tanlagan bo`lsa, dushmanni «kafolatlangan yo`q qilish»ni taʼminlashga qodir bo`lgan qasos kuchlaridan foydalanishga mo`ljallangan edi. Ikkinchidan, Amerika harbiy mashinasi oldida bir vaqtning o`zida Evropa va Osiyoda yirik mojarolarni muvaffaqiyatli olib borish va boshqa hududda kichikroq miqyosdagi yana bir mojaroni mahalliylashtirish uchun etarli kuch va vositalarni zaxirada saqlash vazifasi turardi. Va nihoyat, biz tushuna boshladik
inqilobiy urushlarni bostirish zarurati va qo`llaniladi
- 128bu yo`nalishda maksimal harakat.
Avvalgidek, jamoaviy xavfsizlikni ta’minlash choralari ko`rildi. Bu erda birinchi o`rinni amerikaliklar qo`yishdi

¹²⁷1vys1. – R. 65

¹²⁸ SoshpeIN.M. Yoki. unga. – R. 129-130

70

Ittifoqchilar uchun o`quv dasturlari, lekin shu bilan birga Qo`shma Shtatlar tobora dunyo politsiyachisi sifatida harakat qilish majburiyatini oldi.
O`z pozitsiyasini mustahkamlash uchun Qo`shma Shtatlar Janubiy Vetnamga ko`plab harbiy va iqtisodiy yordam dasturlarini oshirdi. Mudofaa vazirligining maxsus byudjet moddalari bo`yicha yordam ko`rsatildi. Bu dasturlar asosan qurol-yarog`, texnika va turli xizmatlarni tekin bilan ta’minlash, shuningdek, amerikaliklar tomonidan yaratilgan Saygon rejimi armiyasi uchun harbiy tayyorgarlikni tashkil etish bilan bog`liq edi.
Jon F. Kennedi prezidentlar Trumen va Eyzenxauerning yo`nalishini davom ettirib, «Ngo Dinh Diemga urushda g`alaba qozonish uchun zarur bo`lgan hamma narsani berdi». «O`zing qil» siyosati bor edi. Biroq, bu siyosatni amalga oshirish mexanizmi har uchala boshqaruv davrida ham mukammal emas edi.
Ayrim generallar va fuqarolik amaldorlari bundan mustasno, Vetnam operasiya teatrida xizmat qilishning o`rtacha davomiyligi 12 oydan 18 oygacha o`zgargan. Bizning fikrimizcha, insonning mamlakat va xalqni yetarlicha o`rganishi, tushunishi va Vyetnam bilan bog`liq muammoni mamlakat sifatida hal etishga yaqinlashishi yoki u yerda bo`layotgan voqealarda Amerikaning ishtiroki bilan yaqinlashishi uchun bunday davr yetarli emas. B. Chaplin ta’kidlaydiki, «turniket printsipi asosida qurilgan bizning butun diplomatiyamiz» inglizlarning xizmat muddati ko`p yillar davomida o`lchangan Malayadagi harakatlaridan eng yomoni bilan ajralib turardi va ba`zi raqamlar hali ham saqlanib qolgan. mamlakatda favqulodda holat joriy qilingan butun o`n yil davomida»130. Shu bois tegishli muassasalar hamisha o`z faoliyatida eski xatolarni takrorlab kelgan. Qanday