Aqshning vetnamdagi harbiy va siyosiy ekstansiyasi (1950-1975)

¹²³ Sheehan N. Pentagon hujjatlari. – New York Times. – 1971. – B. 28

67

Amerika siyosatining Osiyo yo`nalishidagi yangi bosqichi D. Eyzenxauer va J. F. Dalles nomlari bilan bog`liq edi. Kommunizmni «orqaga qaytarish» g`oyasida «tug`ish» strategiyasi yanada rivojlangan. Bu g`oyani amalga oshirishning eng muhim yo`li AQSH homiyligida harbiy-siyosiy bloklarning keng tarmog`ini yaratish edi. Erkin dunyoning barcha mamlakatlari bilan bir qator mintaqaviy va ikki tomonlama ittifoqlar tuzildi, ularning har birida Qo`shma Shtatlar hukmronlik qildi; bu ittifoqlar qimmat harbiy va iqtisodiy yordam dasturlari bilan to`ldirildi.
Oddiy qurollar umumiy strategik rejada muhim rol o`ynadi, lekin uning asosiy komponenti, shubhasiz, «katta buzg`unchi kuchlarning javob zarbasi tahdidi bilan Qo`shma Shtatlar va uning ittifoqchilariga qarshi dushmanlik harakatlarining oldini olish uchun mo`ljallangan» yadro energetikasi edi124. .
Vashington dunyoning turli mintaqalarida harbiy-siyosiy ittifoqlar tuzish yo`liga o`tib, o`z homiyligida global harbiy-siyosiy tuzilmaning asosini shakllantirishga imkon qadar ko`proq hissa qo`shishni o`z oldiga strategik maqsad qilib oldi.­
Eyzenxauer va Dalles nomlari bilan bog`liq bo`lgan davrda Qo`shma Shtatlar nihoyat Vetnamni «Amerikaning eksklyuziv manfaatlari» deb ataladigan taqsimot sohasiga kiritdi.
1961-yilda hokimiyat tepasiga kelgan J.Kennedi maʼmuriyati siyosatida manevr va kattaroq moslashuvchanlik elementlari kuzatildi.
Kennedi hukumati tomonidan e`lon qilingan «yangi chegaralar» siyosati AQShning sobiq tashqi siyosat maqsadlarini o`zgarishsiz qoldirdi, lekin ularga erishish uchun kengroq vositalarni nazarda tutdi. Bu davr harbiy doktrinasi «moslashuvchan javob» deb ataldi.

¹²⁴ Kollinz D. M. Katta strategiya. – NY 1984. – B. 129

68

«Moslashuvchan javob» tushunchasi birinchi marta general Maksvell T. Teylor (o`sha paytdagi armiya shtab boshlig`i) tomonidan yozilgan «Milliy urush dasturida» rasman tan olingan va armiya kotibi Uilber M. Barker tomonidan tasdiqlangan va 1 oktyabrda nashr etilgan. 1955. .ta`sis hujjati sifatida. Hujjat Teylorning yetakchi strategik kontseptsiya sifatidagi «ommaviy qasos» boshi berk ko`chaga kirib qolgani va qadriyatlarni zudlik bilan qayta ko`rib chiqish zarurati paydo bo`lganiga ishonishiga asoslandi. «O`zining gullagan davrida «ommaviy qasos» strategiyasi bizning rahbarlarimizga faqat ikkita variantni taklif qilishi mumkin edi: keng ko`lamli yadro urushini boshlash yoki murosaga kelish va chekinish. Yaratilganidan beri dunyoda ko`plab voqealar sodir bo`ldi,
«Ommaviy qasos» strategiyasi o`rniga Teylor «moslashuvchan javob» doktrinasini taklif qildi. «Bu nom har qanday qiyinchilikka javob bera olish, har qanday biznesni boshqarish, urushdan tortib to infiltratsiyagacha bo`lgan ehtiyojni anglatadi...
Yangi strategiya tajovuzkorni to`xtatish yoki cheklangan urushda tezda g`alaba qozonish va umumiy urush boshlanishining oldini olish bir xil darajada zarurligini tan oladi. Aks holda, tezda g`alaba qozonib bo`lmaydigan cheklangan urush bizning kuchlarimizning doimiy tükenmesine olib keladi yoki bizni umumiy urushga aylanishi mumkin bo`lgan kengayib borayotgan mojaroga jalb qiladi, biz hammamiz undan qochishni xohlaymiz.
Xuddi shu davrda G. Kissinjer tomonidan ham xuddi shunday g`oyalar ilgari surilgan, ammo qurolli kuchlar safida juda kam odam ularni qo`llab-quvvatlagan. 1956 yil mart oyida