Aqsh talim sistemasi

Tabiy qasiyetli ayriqsha jag’daylardan qorg’aniw

• Puqaralardi qorg’aw maqsetinde Prezidentimiz ham Mamleket tarepine bir qatar parman, nizam, buyruq ham basqa hujjetler islep shig’ilip, qabil etilgen.
• Tabiy, texnogen ham ekologik ayriqsha jag’daylar tuwrali bilimler, olardin’ kelip shig’iw sebepleri ham aldin aliw shara-ilajlari, olardin’ sadir boliwina jol qoymasliq, sadir bolg’anda toxtatiw usillarin, adam o’zin ham atrapdag’ilardi qorg’aw qag’iydalarin uyreniwge xizmet etedi.

• Tabiy qasiyetli ayriqsha jag’day—bul belgili bir aymaqda qawipli tabiy qadiyseler natiyjesinde adamlardin’ qurban boliwina, jaraqatlaniwina ham qorshag’an tbiy ortaliqqa materialliq ziyan etiwi, xaliqdin’ jasaw iskerligi, sharayatlari izden shig’iwina alip keleug’in jag’day.

• Tabiy qasiyetli ayriqsha jag’daylar kelip shig’iw sebeplerine ko’re to’mendegilerge ajratiladi:

• 2.Gidrometeorologik qawipli jag’daylar

• 1. Geologik qawipli
• jag’daylar

• 3. Ayriqsha epidemiologik, epizotik ham epifitotik jag’daylar

• Geologik qawipli jag’daylar—bul jer asti kushleri ham sirtqi tabiy faktorlar tasiyri astinda juzege keledi. Bunnan tisqari olar insannin’xojaliq ham basqa iskerligi natiyjesindeda juz beriwi mumkin ham adamlarg’a, awil xojalig’i haywan ham o’simliklerine, ekonomikaliq obektlerge atirapdag’I tabiy ortaliqqa shikastlawshi tasir ko’rsetedi.

• Qawipli geologik qadiyselerge to’mendegiler kiredi:
• Jer silkiniwi
• Jer ko’shkileri
• Taw opiriliwlari
• Vulkan atiliwi
• Sunami ham t.b

• Jer silkiniwi– en’ palakatli tabiy apat bolip, jer ishki energiyasinin’ o’zgeriwi, vulkan atiliwlari ham insannin’ xojaliq iskerligi tasirinde juzege keledi.
• Waqit tanlamaytug’in bul apat bir qansha sekundlar ishinde min’lap insanlardin’ qurban boliwi ham ulken ekonomikaliq ziyan alip keledi.

• Ko’shki ham opiriliwlar tiykarinan kushli jawin jawiwi, qardin’tez erp ketiwi, jerge islew beriwdegi agrotexnik qatelikler ham basqa faktorlar natiyjesinde tawdin’ ustki topiraq qatlaminin’ to’menge qaray sirpaniwi natiyjesinde juzege kelip, xaliqdin’ jasaw orinlarina ko’pg’ana ziyan jetkeredi.

• Sunami – bul tiykarinan suw asti silkiniwleri waqitinda ten’iz tubi ulken maydanlarinin’to’menge yamasa joqarig’a siljiwi natiyjesinde juzege keletug’in ten’iz tolqininan ibarat qawipli tabiiy qadiyse.
• Sunamidan derek beretug’in signal jer silkiniwi. Sunami baslaniwinan aldin adette suw qirg’aqlarinan uzaq masapag’a sheginedi. Ten’iz tubi juzlep metr, hatteki bir neshe min’ metrge ashilipqaladi. Sunami tolqini ko’binese tolqinlar seriyasi formasinda bolip, qurg’aqliqqa bir saat ham onnan artiq waqit araligi menen hujum jasaydi.

• Gidrometeorologik qawipli qadiyseler—bul adamlardin’ o’limine, xaliq punktlarinin’, bazi sanaat ham awil xojalig’I obektlerinin’ suw basiwina, transport kommunikatsiyalari, islep shig’ariw ham adamlar o’mir iskerliginin’ buziliwina alip keletug’in tez ko’shiriw shara ilajlari o’tkeriwdi talap etetug’in suw tasqinlari, seller, qar ko’shkileri, kushli samallar, kushli jawinlar ham basqada qawipli qadiyseler.

• Epidemiologik jag’daylar– bul adamlarda ushraytug’in juda qawipli ham jug’umki kesellikler yag’niy o’lat, vabo, sarg’ayma ham basqalar, zoonos infeksiyalar– sibir yarasi, qutiriw, virusli infeksiyalar – AITS ham aniqlanbag’an etiologik keselliklerdin’ tarqaliwi.
• Epizotik jag’daylar– bul haywanlardin’ massaliq keselleniwi yamasa nabit boliwi.
• Epifitotik jag’daylar– bul o’simliklerdin’ massaliq nabit boliwi.