|
'N e g o ts ia n t — savdogar.
457
Bu nihoyatda ko‘ngilsiz razvedka bo'ldi. Glenarvan bilan kapitan Jon Mangls indamay bo-rishar, ammo ikkovi ham bir-birining dilidagi gapni yaxshi tushunardi. Ikkovi ham bir narsa haqida o‘ylar, demak ikkovini bir tashvish qiynardi. Ular dengiz yemirib ketgan qoyalarga qarab borishardi. Ularning bir-biriga beradigan savoli ham, javobi ham yo‘q edi.
Jon Manglsning g‘ayrati va uddaburonligini nazarga olib, ular sohilning bu qismini juda sinchik-lab tekshirib chiqqanlariga astoydil ishonish mumkin. Tinch okeanning suvi unchalik baland ko‘tarilmasa ham, har holda kema siniqlarini chiqarib tashlashi mumkin bo‘lgan har bir buxta, har bir maydoncha, har bir burchak sinchiklab ko'zdan kechirildi. Ammo bu yerlarda yangitdan tekshirish ishlarini boshlab yu-borishga asos bo'ladigan hech narsa topilmadi. «Britaniya»ning shu yerda halokatga uchraganidan dalolat beradigan hech narsa ko'rinmadi.
«Dunkan»ning ham bu yerlarga kelganini eslatadi-gan hech qanday belgi yo‘q edi. Avstraliyaning bu qis-mi bo‘m- bo‘sh edi. Lekin Jon Mangls qirg‘oqdan sal narida allaqanday lagerdan qolgan ba’zi belgilarni uchratdi. Yaqinda yoqilganligi aniq ko'rinib turgan gulxan qoldiqlarini ko‘rdilar. Bundan bir necha kun oldin bu yerda biror ko'chmanchi qabila to ‘xtab o‘tganmikin? Yo‘q, bu gulxanni yerliklar yoqqan emas: Glenarvan bu yerda katorjniklar bo‘lganini ko‘rsatadigan narsaga duch keldi.
Bu daraxt tagiga tashlab ketilgan sarg‘imtir-kul rang eski, yamoq -yamoq kurtka edi. Churuk-churuk bo‘lib ketgan bu kiyimda Pert ahloq tuzatish tur-masining tam g‘asi ko‘rinib turardi. Katorjnikning o‘zi yo‘q, lekin kiyimi uning yaqin orada shu yerda bo‘lganidan dalolat berardi. Biror ablahning egnida xizmat qilgan bu maxsus turm a kiyimi endi bo‘m-bo‘sh sohilda chirimoqda edi.
— Ko'rdingizmi, Jon, — dedi Glenarvan unga katorjniklar shu yerda bo‘lishgan. Lekin «Dun-kan»dagi bechora o‘rtoqlarimiz qayerda ekan?
— Ha,— dedi yosh kapitan bo‘g‘iq tovush bi lan,— ularni sohilga tushirishmaganiga va ularning halok bo‘lganiga shubha yo‘q!..
— Muttahamlar! Agar qo‘limga tushib qolsalar, komandam uchun o‘ch olaman! — dedi Glenarvan.
458
U bepoyon okean bo‘shliqlari orasida o‘z kemasini ko‘rishga umid qilayotgandek bir necha m inut ufqqa tikilib turib qoldi. Sekin- asta uning g‘azabi bosildi. So‘ng u bir og‘iz ham so‘z aytmay, qalbidagi o'ylarini bironta harakat bilan bo‘lsa ham ifoda etmay, otining boshini Eden tomonga burdi -da, choptirib ketdi.
Yana bir ish qoldi — yuz bergan voqiadan politsiya ofitserini rasmiy ravishda xabardor qilib qo‘yish ker ak edi. Politsiyaga o‘sha kuniyoq xabar berdilar. Politsiya ma’muri Tomas Benks protokol tuzar ekan, o'zining bundan mamnunligini yashirolmadi. Benks Ben Joys bilan uning shaykasi bu atrofdan g‘oyib bo'lganini eshitib, quvonardi. Uning bu xursandligiga butun shahar aholisi sherik edi. To‘g‘ri, katorjniklar Avstraliyadan ketayotib, yana bir jinoyat qilgan bo‘lsalar ham har holda bu yerdan ketgan edilar. Bu muhim yangilik telegraf orqali darhol Melburn va Sidneyning hokim doiralariga xabar qilindi.
Glenarvan bu jinoyat to‘g‘risida xabar bergach, «Viktoriya» mehmonxonasiga qaytib keldi.
Sayohatchilar Avstraliyadagi so‘nggi tunni g ‘am ichida o'tkazdilar. Ular o‘zlariga bunchalik baxtsizlik keltirgan bu mamlakat to‘g‘risida o'ylardilar. Ber-nulli burunida tug'ilgan va o‘sha vaqtda asosli bo'lib tuyulgan, Tufold ko‘rfaziga esa puchga chiqqan umidlar esga tushdi. Paganel allaqanday g‘alati bo‘lib yurardi. Snou daryosi bo‘yida bo'lib o‘tgan voqiadan keyin doim unga razm solib yurgan Jon Mangls geografiya olimining dilida allaqanday bir gap borli-gini, lekin buni u aytgisi kelmayotganini sezib yurar di. Jon buning sirini bilish uchun olimni ko‘p gapga solib ko‘rdi, lekin hech narsa bilolmadi. Shunday bo‘lsa ham o‘sha kuni geografiya olimini o‘z xonasiga kuzatib q o 'y a r ekan, Jon uning nima uchun bunday asabiylashib yurganini so‘radi.
— Jon, — dedi geografiya olimi ochiq javob berishdan qochib, — men hech bir asabiylanayotgan-im yo‘q, har vaqtdagidek xotirjamman.
— Janob Paganel, — dedi qat’iy qilib Jon Mangls, — siz allanarsani bizdan sir saqlayapsiz, sizni o‘sha sir qiynayapti.
— Xo‘p, shunday ham deylik! Lekin men nima qi-la olardim? — deb qichqirdi geografiya olimi, umid-sizlik bilan qo‘l siltab.
— Qanday chorasiz sir ekan o‘zi?
459
— Bir jihatdan — xursandchilik, ikkinchi jihatdan qaraganda esa — umidsizlik.
— Demak, siz ayni vaqtda ham xursandsiz, ham xafasiz, shundaymi?
— Ha, Yangi Zelendiyaga ketayotganimdan ham xafaman, ham xursandman.
— Yo hujjatlardan yana biror yangilik topdingiz-mi? — deb so‘radi Jon Mangls qiziqib. — Yana kapitan Grantning biror izini topdingizmi deyman-a?
— Yo‘q, do‘stim Jon! Yangi Zelandiya borsa kel-mas joy. Lekin... Qisqasi, inson tabiatini o'zingiz yaxshi bilasiz-ku: noumid — shayton. Axir mening shiorim: «Spiro-spero»1. Bu eng yaxshi shior, agar bilsangiz.
1«Tirik ekanman — umidim bor». (Lo tin ch a.)
Do'stlaringiz bilan baham: |
