Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

3.3. Dunyo mamlakatlari aholi soni dinamikasidagi o‘zgarishlar 
 
Tadqiqotlar  tahlili  ko‘rsatishicha,  dunyo  aholisining  soni  asrimizning 
birinchi  ming  yilligida  245  dan  345  mln  kishigachani  tashkil  etgan  bo‘lsa,  XIII 
asrda  Yevropada  va  Osiyoning  qator  davlatlarida  tarqalgan  turli  xil  yuqumli 
kasalliklar  aholi  soni  ko‘payishiga  olib  kelmadi,  XIV  asrda  hatto  dunyo  aholisi 
soni  kamaydi.  Mutaxassislarning  fikricha,  aholi  o‘sish  sur’ati  kam  bo‘lishiga 
qaramay, 1500 yillarda yer shari aholisi soni 425 - 450 mln kishiga etdi.  
XIX  asrning  ikkinchi  yarmida  yer  shari  aholisi  soni  ko‘payish  sur’ati  0,8 
foizga  teng  bo‘ldi.  Turli  manbalarning  bergan  ma’lumotlariga  ko‘ra,  1900  yilda 
dunyo aholisining soni 1,5 martaga ortgan, yoki 1,550 – 1,760 mln kishiga etgan. 
XX  asrning  birinchi  yarmi  aholi  soni  ko‘payishi  uchun  juda  qiyin  va  qarama 
qarshiliklar  davri  bo‘lgan.  Chunki,  bu  davrda  bir  tomondan  Osiyo  va  Amerikada 
aholi soni tezlik bilan o‘sib boradi, ikkinchi tomondan ikkita jahon urishi (1914 – 
1918 yy; 1939 – 1945 yy.) aholi miqdori ortishiga faqat salbiy ta’sir etadi. Ammo 
shunga  qaramasdan,  yer  shari  aholisi  ko‘payishda  davom  etadi,  masalan,  1927 
yilda dunyo aholisining soni 2 mlrd kishini tashkil etgan bo‘lsa, 1950 yilda 2,558 
mln  kishiga  etgan.  Dunyo  aholisining  dinamikasidagi  o‘zgarishlarda  XX  asrning 
ikkinchi yarmi alohida iz qoldirgan davr bo‘ldi. 
O‘rta  asrlarda  ham  dunyo  aholisining  soni  ko‘payib  bordi,  lekin  aholining 
ko‘payish  sur’ati  nisbatan  sekin  bo‘lgan.  Birinchi  ming  yillikning  oxirida  dunyo 
aholisining  soni  250-300  millionni  tashkil  etgan  bo‘lsa,  ikkinchi  ming  yillikning 
o‘rtalarida  bu  ko‘rsatkich  400-500  millionga  etgan.  Jumladan,  Osiyoda  –  250 
million, Yevropada 65-80 million, Amerikada 30-50 million, sobiq SSSR hududida 
esa  15-20  million  aholi  istiqomat  etgan.  Ushbu  davrda  ba’zi  davlatlarda 
bosqinchilik, urushlar, xo‘jaliklar izdan chiqishi natijasida, aholi sonining kamayib 
ketganligi ham kuzatiladi.