Антидеприссантлар

Пирацетам (ноотропил) – ГАМКнинг циклик ҳосиласи. Ақлий фаолиятга (фикрлаш, ўрганиш, хотира) ижобий кучайтирувчи самарага эга. Гипоксияга қарши ҳамда кучсиз тутқаноққа қарши фаоллиги мавжуд. ГЭТ ва йўлдош тўсиғи орқали осон ўтади. МИЙдан яхши сўрилади. Организмдан деярлик ўзгармаган ҳолатда буйраклар орқали ажратилади.
Қўлланилиши: бош миядаги сурункали қон айланиш етишмовчилиги ва дегенератив шикастланишлар натижасида пайдо бўлган ақлий заифликда (қариликда, атеросклерозда, алкоголизмда, чаноқ травмаларида ва б. келиб чиқадиган ақлий заифликларда), ақли заиф болаларда.
Пирацетам бир ойдан бир неча ойгача ичилади ва парентерал юборилади. Ножўя таъсирларидан диспепсия ва уйқунинг бузилиши кузатилиши мумкин.
Фенибут – ГАМКнинг фенилли ҳосиласи бўлиб, ноотроп ва анксиолитик фаолликка эга.
Пантогам (кальций гомопантотенати) ва пиридитол (энцефабол, пиритинол) лар ноотроп воситалар гуруҳига кирувчи витамин препаратларидир. Пантогамда ГАМКнинг қолдиғи пантотенат кислотасига таркибига киритилган бўлади. Пиридитол эса дисульфидли кўприкча билан бириккан 2 молекула пиридоксин қолдиғидан иборат. Ҳар иккала препарат ҳам бош миядаги метаболик жараёнларга ижобий таъсир кўрсатади ва антигипоксик фаоллик намоён қилади. Пикамилон ҳам шу гуруҳга кирувчи препарат бўлиб, таркиби ГАМК ва никотинат кислотасидан ташкил топган. Ноотроп фаолликка эга ҳамда мияда қон айланишини яхшилайди.


АНАЛЕПТИКЛАР
Бу гуруҳ воситалари МНСга умумий стимулловчи таъсир кўрсатадилар (Analambano – кўтариш, мустаҳкамлаш, соғайиш, грекча сўз). Ҳар бир препарат бош миянинг маълум марказларига таъсир этади: кофеин – бош мия пўстлоқ қаватига, корозол, кордиамин, бемегрид – узунчоқ мия марказларига, стрихнин – орқа мияга. Катта дозаларда ҳамма аналептиклар қўзғалиш жараёнининг тарқалишини тезлаштирадилар ва шу туфайли тутқаноқ хуружиларни келтириб чиқарадилар. Шунинг учун улар тутқаноқ чақирувчи заҳарлар деб ҳам аталади.
Бош мия қўзғалишлари натижасида юзага келадиган тутқаноқда – мушакларнинг клоник тортишиши (камфора, бемегрид ва кордиаминлар учун хос), орқа мия қўзғалишларида эса – тетаник тортишиши юзага келади (стрихнин).
Тиббиёт амалиётида кенг қўлланиладиган аналептиклар кимёвий тузилиши бўйича қуйидаги гуруҳларга бўлинади:
1. Кислоталарнинг алкилланган амидлари
Кордиамин
2. Бициклик кетонлар
Камфора
3. Глютаримидлар
Бемегрид

Амалий тиббиётда узунчоқ мияда жойлашган нафас ва томир ҳаракатлантирувчи марказлар фаолиятини қўзғатувчи аналептиклар катта қизиқиш уйғотади. Уларнинг ижобий самаралари кўпроқ шу марказлар фаолияти сусайганда яққол намоён бўлади. Аналептиклар таъсирида нафас марказининг қўзғалувчанлиги (СО₂ га) ортади. Баъзи аналептиклар ушбу марказга бевосита таъсир этадилар (бемегрид, камфора), баъзилари билвосита – каротид коптокча (зонаси) даги хеморецепторлар орқали рефлектор таъсир этадилар (кордиамин, СО₂). Бунда нафас олиш тезлашади ва чуқурлашади. Аналептиклар таъсирида қон босими ошади, томирларнинг умумий периферик қаршилиги ошади, бу айниқса қон босими пасайганда яққол намоён бўлади. Камфоранинг юракни стимуляция қилувчи таъсири унинг адренергик нервларни қўзғатиши билан боғлиқ.

Аналептикларнинг (бемегрид, кордиамин, камфора) нафас ва томир ҳаракатлантирувчи марказларга ижобий таъсир этувчи ва тортишиш чақирувчи дозалари орасида фарқ жуда кам (терапевтик таъсир кенглиги кичик). Уларни аналептик фаоллиги бўйича қуйидагича жойлаштириш мумкин: бемегрид > кордиамин > камфора.
Аналептиклар наркоз чақирувчи (ва шуларга ўхшаш) моддаларнинг антагонистлари ҳисобланади ва шунинг учун наркоздан чиқаришда (уйғотишда) қўлланилади. Аммо улар бу мақсадда тутқаноқ келтириб чиқариши мумкин бўлган катта дозаларда ишлатилгандагина таъсир қиладилар. Шунинг учун уларни наркотик турдаги воситалар билан заҳарланишларда ёрдам бериш мақсадида қўллашнинг клиник аҳамияти йўқ.
Бемегрид ва кордиамин организмга қайси йўл билан киритилишидан қатъий назар яхши сўрилади. Камфора мойли эритма бўлганлиги учун фақат м/и киритилади ва аста-секин сўрилади. Барча аналептиклар одатда парентерал йўл билан киритилади. Улар асосан буйраклар орқали ажратилади.
Қўлланилиши: наркоз учун воситалар, наркотик турдаги ухлатувчилар, этил спирти билан енгил заҳарланишларда, янги туғилган чақалоқларнинг асфиксиясида ва бошқа турда нафас олишнинг бузилишларида. Кордиамин ва камфора юрак-қон томир етишмовчиликларида ҳам ишлатилиши мумкин.
Бемегрид ва кордиамин организмга қайси йўл билан киритилишидан қатъий назар яхши сўрилади. Камфора мойли эритма бўлганлиги учун фақат м/и киритилади ва аста-секин сўрилади. Барча аналептиклар одатда парентерал йўл билан киритилади. Улар асосан буйраклар орқали ажратилади.
Қўлланилиши: наркоз учун воситалар, наркотик турдаги ухлатувчилар, этил спирти билан енгил заҳарланишларда, янги туғилган чақалоқларнинг асфиксиясида ва бошқа турда нафас олишнинг бузилишларида. Кордиамин ва камфора юрак-қон томир етишмовчиликларида ҳам ишлатилиши мумкин.
Булардан ташқари, МНСнинг стимуляторларига коразол, секуринин, барвинкан гидрохлориди ҳам киради. Нафас аналептиги ҳисобланувчи этимизолнинг фармакодинамикаси ҳам ўзига хосдир.