Anorganik, analitik, fizik va kolloid kimyo kafedrasi anorganik kimyo

Daniyalik fizik Nils Bor o’z nazariyasida atomning yadro modelidan, nurlanishning kvant nazariyasi va nurlanishning uzluksizlik tabiatini hisobga olgan holda quyidagi xulosani chiqardi.
Atomdagi elektronlarning energiyasi uzluksiz o’zgarishi mumkin emas,ularning energiyasi uzlukli o’zgaradi.
Shuning uchun atomda har qanday energetik holatlarda elektronlar bo’lmasdan,faqat “ruxsat etilgan” energetik holatlarda bo’ladi.Atomdagi elektronlarning energetik holatlari kvantlangan.Bir “ruxsat etilgan” orbitaldan ikkinchisiga sakrash bilan o’tiladi.
Bor nazariyasi quyidagi postulatlardan iborat:
1.Elektronlar yadro atrofida har qanday orbitalar bilan emas, ma’lum aylanma orbitalar bilan aylanadi.Bu orbitalar “ruxsat etilgan” orbitalar deyiladi.
2.”Ruxsat etilgan” orbitallar bo’yicha harakatlanishda
elektronlar nur tarqatmaydi .
3.Elektronlar bir “ruxsat etilgan” orbitaldan ikkinchisiga o’tishda nur tarqatadi.Bu elektromagnit kvanti energiyasi atomning oxirgi holatdan boshlang’ich holatga o’tgandagi energiyalari farqidan topiladi. 
h=E₂ – E₁
E₂ va E₁ atomdagi turli energetik holatlardagi energyalar farqi.
Bor nazariyasini ko’p yutiqlari bilan bir qatorda o’ziga xos kamchiliklari ham bor edi.Masalan bir “ruxsat etilgan” orbitaldan ikkinchisiga o’tishda qayerda bo’ladi. Shuningdek, Bor nazariyasi hatto vodorod spektrini ravshanlik sababini tushuntirib bera olmadi.
Kvant mexanikasining nazariy asoslari
1924 y.da fransuz fizigi de- Broyl korpuskulyar to’lqin dualizmi nafaqat fotonlar uchun,balki elektron uchun ham o’rinli degan fikrni ilgari surdi.Ma’lum massa va tezlikka ega elektron uchun u quyidagi formulani taklif etdi.
= h|m•v
m –elektronning massasi va v- harakat tezligi.
Mikrojismlarning ikki yoqlama xossalarini 1927 y.da Verner Geyzenberg tomonidan ta’riflangan noaniqsizlik prinsipi tushuntiradi.
Mikrojismlarning tezligi (yoki impulsi p=m•v) va fazoviy holatini (koordinatlarini) bir paytni o’zida aniqlash mumkin emas.Bu noaniqsizlik prinsipi quyidagicha formulaga ega:
qv h|m
Holat noaniqsizligi (q) va tezlik noaniqsizligi ko’paytmasi h|m dan kichik bo’lishi mumkin emas.Noaniqsizlik prinsipi mikrojismlar uchun butunlay boshqacha qonunlar qo’llanishini ko’rsatadi.
Elektron bulut
Kvant mexanikasida elektronning atomdagi holati elektron bulut orqali ko’rsatiladi. Bunday bulut yadro atrofidagi elektron bulut zichligiga to’g’ri proporsional bo’ladi.Atomdagi elektronning harakati to’lqin tabiatiga ega bo’lgani uchun , kvant mexanikasida u tulqin funksiyasi bilan tasniflanadi.Bu tulqin funksiyasi elektronga tegishli fazoviy koordinatalarini ko’rsatadi. To’lqin funksiyasini qiymati =f(x,y,z) ga teng, bu yerda x,y,z koordinata nuqtalari.
To’lqin funksiyasini kvadrati ( ² ) atomlararo fazoda elektronning bo’lish ehtimolligini ko’rsatadi.Yadro atrofida 90% elektronning bo’lish ehtimoli bo’lgan fazo orbital deyiladi. Atomdagi elektronni bo’lish ehtimolligini hisoblash va uni energiyasi bilan bog’lanishni topish ancha murakkab vazifa bo’lib u Shredinger tenglamasi orqali yechiladi.