Anorganik, analitik, fizik va kolloid kimyo kafedrasi anorganik kimyo

CH₃COO ^- + NH₄⁺ + H₂O = CH₃COOH + NH₄OH
[ CH₃COOH] _* [ NH₄OH]
K_g=---------------------------------- ;
[ CH₃COO ^-]_*[ NH₄⁺] 
Agar bu tenglama [H⁺]_*[OH^-] ga ko’paytirilsa:
[ CH₃COOH] _*[ NH₄OH]* [H⁺]_*[OH^-] [H⁺]_*[OH^-]
K_g=-------------------------------------------------= ------------------
[ CH₃COO ^-]_*[ NH₄⁺] [H⁺]_*[OH^-] K_kis*K_asos
[H⁺]_*[OH^-] K_w
K_g=------------------= ------------
K_kis*K_asos K_kis*K_asos
K_w
K_g=-------------------
K_kis*K_asos
Bu tenglamaga ko’ra kislota va asosnong dissotsilanish konstantasi qancha kichik bo’lsa uning gidrolizlanish konstantasi shuncha yuqori bo’ladi.
Gidrolizlanish darajasi
Kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlarnong gidrolizini ko’raylik.
CH₃COONa +H₂O = CH₃COOH + NaOH
CH₃COO^- + +H₂O = CH₃COOH + OH^-
( 1-)_*C C C
[ CH₃COOH] [OH^-] CC ²C 
K_g=-----------------------------= --------------=----------
[CH₃COO^-] ( 1-)_*C ( 1-)
²C K_g
K_g=--------------; 1 -  = 1 K_g= ²C ; ²=-------- 
( 1-) C
Demak, gidroliz darajasi kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzning konsentrasiyasi qancha kichik bo’lsa gidroliz darajasi yuqori bo’ladi.
NH₄Cl+H₂O= NH₄OH + HCl 
NH₄⁺ +H₂O = NH₄OH + H⁺ 
(1- )C C C
[NH₄OH] _*[ H⁺] C C ²C² ²C
K_g= ------------------- = ---------------= -------------= --------------
[NH₄⁺]  (1- )C (1- )C (1- )
²C K_g
K_g=------------------; (1- ) =1 ; ²C =K_{g ;}  ²=-----
(1- ) C
Kuchsiz asos bilan kuchli kislotadan iborat bo’lgan tuzlar uchun gidroliz darajasi tuzning konsentrasiyasiga teskari bog’langan. Eritma qancha suyultirilgan bo’lsa gidroliz shuncha tez boradi.
Agar asetat ammoniyning gidrolizlanishi hisobga olinsa , CH₃COONH₄
Bu modda ham anion va ham kation bo’yicha gidrolizga uchraydi:
CH₃COONH₄ + H₂O = CH₃COOH + NH₄OH
CH₃COO^- + NH₄⁺ + H₂O = CH₃COOH + NH₄OH
 C C (1- )_*C (1-  )_*C
Kw (1- )_*C_* (1-  )_*C ( 1-)²
Kg= -----------= --------------------------= -------
K_as*K_kis  C_* C ²
 
( 1-)² ( 1-)² Kw
Kg= -----------; ----------= ---------
² ² K_as*K_kis
Demak, gidroliz darajasi kuchsiz asos va kuchsiz kislota uchun eritma konsentrasiyasiga bog’liq emas.
Gidroliz jarayoni farmasiyada katta ahamiyatga ega. Ko’pgina dori moddalari eritmada tayyorlanadi.Masalan. yiringli yaralarni tuzatish uchun Pb(NO₃)₂ ishlatiladi. Bu tuz gidrolizlanishi tufayli PbOHNO₃ hosil bo’lib asosiy ta’sir etuvchi modda ana shu hisoblanadi.
9- ma’ruza.
OKSIDLANISH VA QAYTARILISH REAKSIYALARI,
TURLARI,TENGLASH USULLARI.
Reja:
1. Oksidlanish darajasi tushunchasi;
2. Oksidlanis va qaytarilish reaksiyalarining nazariyasi;
3. Oksidlanish qaytarilish reaksiyalarini tenglashtirish usullari;
a) elektron balans usuli: b) yarim reaksiya usuli;
4. Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining turlari;
5. Oksidlanish qaytarilish reaksiyalariga muhitni ta’siri;
6. Oksidlovchi va qaytaruvchining ekvivalenti;
7. Oksidlanish qaytarilish potensiyali va reaksiyalarning borish yonalishini aniqlash.
Tayanch so’zlar: oksidlanish darajasi, oksidlanish va qaytarilish, ularni
tenglashtirish usullari, yarim reaktsiya usuli, oksidlanish va qaytarilish reaktsiyalariga muhitni ta’siri, oksidlovchi va qaytaruvchining ekvivalenti.
Ajratilgan vaqt- 2 soat.
Adabiyotlar:
1. Q. A. Axmedov, A. T. Jalilov, Umumiy va anorganik kimyo, Tashkent,2006,390 b.
2.Ю.А. Ершов,Общая химия,М., Высшая школа,2003 г. 390 с.
3.Umumiy va anorganik kimyodan amaliy mashg’lotlar.Farmatsevtika institute talabalari uchun/ mualliflar: S.N.Aminov?R.Aristanbekov, H.R.To’xtaev va boshqalar, Toshkent,2005. 368 b.
4.N.A.Parpiyev,A.G.Muftaqov,H.R.Rahimov , Anorganik kimyo- Toshkent. ”O’zbekiston”, 2003.-428 b. 
5.N.S.Axmetov,Obshaya i neorganicheskya ximiya. Uchebnik dlya VUZov,
Vыsshaya shk. 1981. 679 s.
6.E.T.Oganesyan Neorganicheskaya ximiya. Uchebnik dlya VUZov po spe-
tsialnosti Farmatsiya.- M. Vыssh. shk. 1984. 384 s.
7.N.L.Glinka,Obshaya ximiya. Uchebnoe posobie dlya VUZov.- L.Ximiya
1980, 780 s.
8. H.R.Rahimov , Anorganik kimyo T., O’qituvchi. 1984. 422 s.
9. H.R.To’xtayev, Anorganik kimyo ma’ruzalar matni. Toshkent,2001.244 b.