Annotatsiya ushbu ma’ruza matnda, mavzular haqida tushuncha, ularning tasnifi, dori preparatlarining yangi avlodlari, tibbiyot amaliyotida eng ko’p qo’llaniladigan xillari haqida axborot berilgan. Ma’ruzalar matnining

Xolinomimetik moddalar 
M-xolinoretseptorlarni 
qo‘zg‘atuvchi moddalar M-xolinomimetiklar, N-
xolinoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchi moddalar esa N-xolinomimetik moddalar deyiladi. Bir 
vaqtning o‘zida M- va N-xolinoretseptorlarni qo‘zg‘atadigan dorivor moddalar mavjud. 
M-xolinomimetik moddalar.
Bular muskarin kabi, M-xolinoretseptorni tanlab qo‘zg‘atadigan moddalardir. Ular 
yurak qisqarishlari sonini kamaytiradi, yurak ichidagi o‘tkazuvchanlikni pasaytiradi, 
bronxlarning silliq mushaklari, me’da-ichak yo‘llari, qovuq yo‘llary tonusini va 
motorikasini oshiradi, bezlar (ter bezlaridan tashqari) sekrelsiyasini oshiradi, qorachiq 
hajmini kichraytiradi, ko‘zning ichki bosimini pasaytiradi, me’da, ichaklar, qovuq 
sfinkterini bo‘shashtiradi. M-xolinomimetiklarga pilokarpin, atseklidin kiradi. 
Pilokarpin gidroxlorid 
(Pilocarpini hydrochloridum). A ro‘yxatida. Kukunda, 1 
va 2% li eritmalar holida, flakonlarda 5 va 10 ml dan, 1 va 2% li malham, ko‘z pardalari 
ko‘rinishida chiqariladi. 
Pilocarpus Jaboraudi o‘simligida bo‘ladi. 
Asosan ko‘z kasalliklari praktikasida qo‘llaniladi. Ko‘zning rangdor pardasining 
doira mushagi qisqarishiga olib keladi, bu o‘z navbatida miozga (qorachiq torayishiga) 
sabab bo‘ladi. Natijada ko‘z ichidagi suyuqlikning fontan bo‘shliqlari va shlemm kanali 
orqali oqib o‘tishi yaxshilanadi. Ko‘z ichi bosimi pasayadi, bemorlarning umumiy ahvoli 
yaxshilanadi. 

---

Pilokarpin ta’sirida ko‘zning kiprikka tegishli mushagi qisqaradi. Bu sinn 
boylamini bo‘shashtiradi, ko‘z gavhari egriligining o‘zgarishi ro‘y beradi. Egriligining 
o‘zgarishi natijasida akkomodatsiya spazmi sodir bo‘ladi, ya’ni M-xolinoblokatorlar 
ta’sirini, pastki yarmi M-xolinomimetiklar ta’sirini ko‘rsatadi. 
Ko‘z yaqin masofadagi narsalarni yaxshi farq qiladi, uzoqdagilami esa aniq 
ko‘rmaydi. 
Glaukomani davolash uchun 1-2% eritmalar, 1% yoki 5% li malham, ko‘z 
pardalari shaklida qo‘llaniladi. 
Atseklidin 
(Aceclidinum). A ro‘yxatida. Kukunda, 3% va 5% li ko‘zga 
surtiladigan malham, 1 va 2 ml dan ampulalarda 0,2% li eritma ko‘rinishida chiqariladi. 
Ichak qovuq, bachadon tonusini oshiradi, ko‘z doira mushaklarini qisqartiradi. 
Glaukomani davolash uchun 3% va 5% li ko‘z tomchilari, ko‘zga qo‘yiladigan 
malham ko‘rinishida qo‘llaniladi. Ко’z tomchilari kuniga 3-6 marta tayinlanadi, ta’sir 
qilish davomliligi 6 soat va bundan ko‘proq. Malham uxlash oldidan ko‘z qovog‘ining 
chetiga qo‘yiladi. Alseklidin shuningdek me’da-ichak yo‘llari va qovuqning 
operatsiyadan keyingi atoniyasida tayinlanadi. 0,2% li eritma holida teri ostiga 1-2 ml 
dan yuboriladi. 
Ishlatib bo‘lmaydigan hollar: bronxial astma, stenokardiya, tutqanoq, 
homiladorlik. 
Terapiya amaliyolida M-xolinomimetiklar (muxornor zamburug‘ida bo‘ladigan 
muskarin)dan zaharlanish hollari uchrab turadi. Zaharlanish simptomlari: qorinda spastik 
og‘riq, ko‘ngil aynishi, qusish, so‘lak oqishi, ko‘p tcrlash, qorachiqlarning torayishi, 
bronxospazm, puls siyrakligi, arterial bosimning pasayib ketishi, og‘ir hollarda - komatoz 
holat, talvasa tutishi, o‘pka shishi. O‘lim nafas olishning to‘xtashi natijasida sodir 
bo‘ladi. 
Yordam medani yuvishdan, ichish uchun tuz surgi dorilari tayinlashdan, 
atsetilxolin antagonists - atropin yuborishdan iborat. Nafas yetishmovchiligida sun’iy 
nafas oldirish, oksigenoterapiya qilish zarur. O‘pka shishida yuqori nafas yo‘llaridagi 
sekretni burun kateteri orqali tozalanadi, siydik haydovchi dorilar (mannit, mochevina 
eritmasi), yurak-tomirlar dorilari (ko‘rsatmalar buyicha) yuboriladi.