Annotatsiya. «O’zbekiston tarixi» bo’yicha tayyorlagan ma’ruza matnlari fanning barcha ma’lumotlarini o’z ichiga qamrab olgan. O’quvchilarning tarix sohasidagi bilimlarini shakillantirishga qaratilgan

63-§. IQTISODIYOTDA TURG’UNLIK JARAYONLARINING CHUQURLASHUVi

Qayta qurish davrida O’zbekistondagi iqtisodiy holat va cheklangan islo hotlar mohiyati O’zbekistonning 1985-1991- yillardagi iqtisodiy holati - sovetlar hukmronligi davrida bevosita va mantiqiy davomini o’zida ifodaladi. Qayta qurish sovet jamiyatining uzoq yillar mobaynida to’planib qolgan iqtisodiy muammolarini hal etishni ko’zda tutgan edi. Biroq u iqtisodiyotdagi ma'muriy-buyruqbozlik tizimi, turg’unlik holati nihoyatda keskin-lashgan vaziyatda davom etdi.

80-yillarning o’rtalariga kelib jamiyat iqtisodiy ha-yotida sustlashtirish mexanizmi to’la shakllanib bo’ldi. Uning mohiyati mavjud ijtimoiy-siyosiy holatda mam-lakat iqtisodiyotini rivojlantirishni jadallashtirish orqali kam xarajatlar bilan qisqa muddatda iqtisodiyotni ko’ta-rishdan iborat edi. Ayni paytda asosiy mablag’ni texnik qayta qurish, harakatdagi korxonalarni modernlashtirish, yangi qurilayotgan obyektlar uchun mablag’ hajmini qisqartirish ko’zda tutildi.

Iqtisodiyotda qayta qurish 80-yillarning ikkinchi yarmidagi eng asosiy vazifa sanalardi. Biroq mamlakat xo’jalik tizimida turg’unlik, og’ir moliyaviy ahvol mavjud vaziyatni zudlik bilan barqarorlashtirishni talab qildi. Shu maqsadda ayrim tashkiliy tadbirlar amalga oshirildi. Xususan, 1985-yil aprelidan so’ng ko’p o’tmay markaziy iqtisodiy organlarni qaytadan tuzish, bank tizimini qayta qurish, moliyaviy mexanizmning o’zgargan sharoitda moslashgan siyosatini ishlab chiqish yuzasidan chora-tadbirlar amalga oshirildi.

Qayta qurishning dastlabki davrida bunday siyosat yurgizishdan ko’zlangan asosiy maqsad uzoq yillar hukmronlik qilgan ma'muriy-buyruqbozlik tizimini bartaraf etib, xo’jalik sohasida demokratik tartiblarni joriy qilish, deb aytilgan bo’lsa-da, ammo aslida buni bajarish imkoni bo’lmadi. Ayniqsa, qayta qurishning boshlanishida agropromlarning tashkil etilishi ijobiy natijaga olib kelmadi. Agropromlar qishloq xo’jaligida va unga bog’liq sanoat ishlab chiqarishida ma'muriy-buyruqbozlikni yanada avj oldirdi. Natijada qishloq xo’jaligiga rahbar-likning bir usuli sifat jihatidan o’zgarishsiz qolgan ikkinchi usul bilan almashdi, xolos.

Shu bilan Markaz asosiy e'tiborni xalqning shijoati, «mafkuraviy sofligi»ga qaratdi. To’g’ri, 80-yillar o’rtala-rida xalq orasida jiddiy qo’zg’alish, ruhiy-siyosiy ko’ta-rilish sodir bo’ldi. Biroq kuchli moliyaviy asosga, ilmiy asoslangan konsepsiyaga muhtojlik oqibatida xalq qayta qurishdan beza boshladi. Bularning barchasi keyinchalik uning salbiy oqibatlarini namoyon qildi.

Ittifoqdosh respublikalar orasida iqtisodiy sohada O’zbekistonning o’rni va roli nihoyatda katta va salmoq-li ekani e'tiborga olinadigan bo’lsa, haqiqatdan ham unda juda ko’p imkoniyatlar boy berilganini ko’rish mumkin. Jumladan, ittifoqdosh respublikalar orasida o’zining ulkan moddiy-iqtisodiy imkoniyatlari, tabiiy boyliklari, intellektual kuchlari, mehnatsevar xalqi bilan ajralib turuvchi O’zbekiston uchun ma'muriy-buyruq-bozlik yillari, xususan, turg’unlik davri juda katta yo’qotishlar davri bo’ldi.

1971—1985-yillarda xalq xo’jaligi reja topshiriqlarini muntazam bajarmasligi, mahalliy daromadning yillar davomida o’sish o’rniga to’xtovsiz pasayib borgani, oziq-ovqat dasturining bajarilmasligi, xalq iste'moli mahsulot-larining yetishmasligi, xalqning turmush darajasi pasayib borgani, ijtimoiy sohada juda katta uzilishlar va taqchil-liklar bo’lib kelgani — bularning barchasi ko’p darajada O’zbekistonning xo’jalik hayotini izdan chiqarishga, ijti-moiy-siyosiy tizimining beqarorlashuviga olib kelgani hech kimga sir emas.