Annotatsiya. «O’zbekiston tarixi» bo’yicha tayyorlagan ma’ruza matnlari fanning barcha ma’lumotlarini o’z ichiga qamrab olgan. O’quvchilarning tarix sohasidagi bilimlarini shakillantirishga qaratilgan

Paxtachilikning moddiy- texnik bazasi. Qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalashtinshga katta e tibor berildi. Ayniqsa, paxtachilikni rivojlantirish uchun ko’plab texnika jalb etildi. Bunda 1969-yili Toshkent traktor zavodining barpo etilishi muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Paxtachilik uchun zanir mashina va uskunalar ishlab chiqarish ko’paytirildi. Faqatgina 1976—1978-yillar ichida shu soha uchun 9 turdagi yangi zamonaviy mashina yaratildi. 1979-yildan 1986-yilga qadar respublikada 12 mingta yangi, kabi-nalari maxsus jihozlangan paxta terish mashinasi ishlab chiqarildi. Paxtaga moslashtirilgan maxsus mashinalarni ishlab chiqarish paxtachilikni yanada kengaytirish imko-nini berdi. Respublika paxta maydonlarida 1985-yili 40 mingta paxta terish mashinasi ishladi. Shu bilan birga, texnikaga ehtiyotsizlik bilan, xo’jasizlarcha munosabatda bo’lish, undan maqsadga nomuvofiq ravishda foydala-nish, qishloq mehnatkashlarida xo’jayinlik hissining yo’qligi kutilgan natijalarni qo’lga kiritish imkonini bermadi. 1970-yilda yetishtirilgan umumiy hosilning atigi 28%i, 1985-yilda esa faqat 37%i masbinalarda te-rildi. Paxta terimiga har yili yuz minglab shaharliklar jalb etilardiki, bu hol respublika iqtisodiyotiga ancha salbiy ta'sir ko’rsatdi. Bu davr mobaynida paxta terishni me-xanizatsiyalashtirish darajasi ikki hissa pasaydi.

Qishloq xo’jaligi ekinlari yetishtirishning yangi texnologiyalari sust joriy etildi, qo'1 mehnatini kamaytirishga jiddiy e'tibor berilmadi. Paxtachilikdagi eng sermehnat jarayon — paxta hosilini yig’ib olish sust mexanizatsiyalashtirilganligi sababli og’ir jismoniy mehnat asosan ayollar zimmasida edi.

Qishloq xo’jaligi texnikasini yuqoridan belgilangan narxlarda sotib olish xo’jaliklar iqtisodiyotiga sezilarli zarar yetkazdi, ya'ni mehnat kuniga to’lanadigan haq-ning kamayib ketishiga, dehqonlarning moddiy ahvoli yomonlashishiga olib keldi. Chiqarilayotgan texnikaning ko’pchiligi sifatsiz yoki mahalliy sharoitga to’qri kelmas edi. Agar 1976— 1980-yillarda respublika qishloq xo’jali-gi 85 ming dona traktor olgan bo’lsa, shu yillar ichida ularning 12 mingtasigina ishlatildi.

Hosildorlikni oshirish uchun ishlatiladigan mineral o’g’itlar ham nihoyatda qimmat narxlarda sotilardi. Ammo ularning ham ko’p turi mahalliy sharoitga to’g’ri kelmasdi. G’o’za bargini to’kish, zararkunandalarga qarshi kurashda ishlatiladigan zaharli ximikatlar esa inson salomatligi uchun nihoyatda xavfli bo’lib, ayniqsa, qishloq aholisi salomatligiga katta ziyon yetkazdi.

70-yillarda odamlar zaharli ximikatlardan yoppasiga zaharlana boshladi. Bu hol respublika hukumatini muayyan choralar ko’rishga undadi. Aviatsiyadan foy-dalanish bir qadar qisqartirildi, dalalami yerda turib ish-lashga keng o’rin berildi. o’simliklarni himoya qilish-ning biologik usullari qo’llanila boshlandi. Biroq paxta ekin maydonlarining kengayib borishi natijasida aviatsiya vositasida ishlov berishdan to’la voz kecbilmadi, bu hol odamlarning hayoti va salomatligi uchun avvalgidek xavfli bo’lib qolaverdi.

Yoppasiga kimyolashtirish, paxta dalalariga zaharli ximikatlar yordamida ishlov berish tuproq, suv va havoning jiddiy zaharlanishiga olib keldi. G’o’za, g’alla, sabzavot ekinlari ekilgan yerlar va bog’lar tuprog’i olib tekshirilganida (1984-yil) unda, masalan, DDT mod-dasining miqdori yo'1 qo’ysa bo’ladigan sanitariya normalaridan 2—3 baravar oshiqligi aniqlangan. Farg’ona va Xorazm viloyatlarida paxta maydonlari tuprog’ining ifloslanishi sanitariya normalaridan 8—10 baravar yuqori bo’lib chiqqan. Zaharli ximikatlardan qishJoq xo’jaligida keng foydalanish biologik va ekologik oqibatlardan tashqari jiddiy ijtimoiy oqibatlarga ham olib keldi: kasalliklar soni ortib, ayniqsa, bolalar o’rtasida o’lim hollari ko’paydi, ayollar salomatligi yomonlashdi.