Anguage and literature

III. Yangi mavzu bayoni.
O‘qituvchi:
Nutqimizda har qanday harakatning 
bajaruvchisi bo‘ladi. Bu – ega. Biz sizlar bilan kesim 
haqidagi ma’lumotlar bilan tanishib chiqdik. Kesimdan 
keyingi muhim o‘rinda turuvchi bo‘lak – ega. Gap ke-
simining qo‘shimchalaridan anglashilib turgan shaxs-
son ma’nosini aniqlashtiruvchi bo‘lak ega hisoblanadi. 
Masalan: 
Bolalar so‘lim bog‘da dam olishdi
. Ushbu 
gapda kesim tarkibidagi birgalik nisbat shakli, zamon 
qo‘shimchasi orqali gap egasi qaysi ekanligi anglashi-
lib turibdi. Ega ot, olmosh, sifat, son, sifatdosh, harakat 
nomi, taqlid, modal, undov so‘zlar, iboralar bilan ifoda-
lanishi mumkin.
Ba’zan so‘z turkumlari otlashgan holda ega vazi-
fasida qo‘llaniladi. Otlashish hodisasini yodga olamiz. 
Bog‘lanib kelgan so‘z tushib qolishi yoki o‘rnini almash-
tirishi mumkin. Bu holatni tuyalar karvoniga o‘xshatish 
mumkin, ya’ni tuyakash tuyalarni yetaklaydi, biroz vaqt 
o‘tgach, u o‘rnini boshqa tuyakashga ma’lum sabab bi-
lan bo‘shatib berishi mumkin. Masalan: Yaxshi odamlar 
ko‘paysin – Yaxshilar ko‘paysin. Aqlli odam adashmay
-
di, xato qilmaydi – Odamning aqllisi adashmaydi, xato 
qilmaydi. 
Endi e’tiborimizni chizmaga qaratamiz:
IV. Mavzuni mustahkamlash.
Darslikdagi 144-mashq 
“To‘g‘risini top”
o‘yini 
orqali og‘zaki bajariladi. So‘ng 145-mashq shartiga 
ko‘ra o‘quvchilar sifat va sifatdoshlarning ega vazifasi-
da qo‘llanilishiga misollar keltiradi.
“Shoirlar”
guruhi:
G‘ayratlilar
yelib-yugurib,
Mehnat bilan mudom ovora.
Dangasalar
esa o‘y surib,
Yotish uchun izlashar chora.
Ishchan
azal tinmay yer chopgan,
O‘g‘ir tuygan, sovurgan somon.
Yalqov
o‘ylab charxpalak topgan,
Ijod qilgan shamol tegirmon. 
(E.Vohidov, “Dangasalar”)